БИЛИМ БЕРҮҮ ТАРМАГЫ – ӨЛКӨНҮН САНАРИПТИК ТРАНСФОРМАЦИЯСЫНЫН ӨЗӨГҮ

Кыргыз Республикасынын билим берүү уюмдарында окуу-тарбия процессин уюштурууну жакшыртуу жаиа билим берүү системасын өнүктүрүүнүн негизги фактору катары мугалимдердин чыгармачылык потенциалыи жогорулатуу максатында уюштурулган билим берүү системасынын кызматкерлеринин Август педагогикалык конференциясында Ысык-Көл индустриалдык —  педагогикалык колледжинин директору Бактыгүл Жумабаева “Билим берүү тармагы – өлкөнүн санариптик трансформациясынын өзөгү” деген темада баяндама жасады.

Санариптештирүү — бул  өлкөнүн туруктуу өнүгүүсүнө  болгон  ишенимдүү кадам.  Бул максатты көздөгөн  өлкөдө бир катар:  2019-2023-жылдары өлкөнү санариптик трансформациялоо концепциясы, “Санарип Каса” долбоору, санариптештирүү багытындагы эң башкы платформа болгон Түндүк системасы, «Бирдиктүү терезе» долбоору, Бириккен Улуттар  уюмунун өнүгүү  программасы, 2021-2040-жылдары Кыргыз Республикасында билим берүүнү өнүктүрүү программасы, Өлкөнү туруктуу өнүктүрүү боюнча Улуттук стратегиянын негизги жана маанилүү долбоорунун бири «Таза коом», “Акылдуу шаар” программасы  жана башка дагы ар кандай тармактардын  өнүгүүсүнө арналган  иш-чараларда, стратегиялык  өнүгүү  пландарында, жаңы, заманбап технологияларга, билимге, көндүмдөргө негизделген, мамлекеттик башкарууну жөнөкөй жана сапаттуу кылууга багытталган программалар камтылган бир топ иштер жүргүзүлүүдө.
Региондорду өнүктүрүү жана өлкөнү санариптештирүүдө да өлкөнүн бардык региондорунда, бүткүл өлкөнүн масштабында жаңы технологияларды колдонуп, өнүгүү темпине жаңы дем  берилүүдө. Демек,  өлкөбүздүн  туруктуу  өнүгүшү үчүн өлкөнү  санариптештирүү учурдун  зарыл  шарты.

Билим берүү процессин санариптик трансформациялоонун мааниси санариптик экономикага жана санариптик коомго өтүүнүн глобалдык процесстери менен шартталган.

Билим  берүүдөгү санариптик трансформациянын стратегиялык максаты —  заманбап технологияларды колдонуунун натыйжалуулугун жана ийкемдүүлүгүн жогорулатуу менен жеке инсанга багытталган жогорку сапаттагы натыйжа берүүчү  заманбап билим берүү процессин калыптандыруу.

Заманбап билим берүү системасы коомдун милдеттерине жооп бериши керек. Мында трансформацияланган эмгек рыногу билим берүү программаларын учурдун реалдуулугуна ыңгайлаштырууну талап кылып, кадрларды даярдоонун ийкемдүү системасына өтүү зарылдыгын  көрсөтөт.

Билим берүүнүн бардык деңгээлдериндеги маанилүү жана негизги маселе мугалимдер үчүн МКТ көндүмдөрүн өркүндөтүү моделин киргизүү жана мугалимдердин санарип компетенттүүлүгүн жогорулатуу боюнча демилгелерди колдоо болуп саналат.

Мугалимдик кесип бүгүнкү күндө да маанилүү жана ардактуу бойдон калууда. «Санарип окуу жай, билим берүү уюмдарындагы окутуучулардын ролун өзгөртөт,  б.а. окутуучуну студентке, анын муктаждыктарына жана артыкчылыктарына ылайык багыт берүүчү кураторлорго айлантат. Ошондой эле билим берүүнүн мазмунун жаңылайт. Жөнөкөй мугалимдин ордуна педагог-изилдөөчү, педагог-консультант, долбоордун жетекчиси, инновациялык ой жүгүртүү стили бар, чыгармачылык жана кесиптик ишмердүүлүккө жөндөмдүү, өз алдынча чечим кабыл алууга жана өзүн өнүктүрүүгө жөндөмдүү санарип  мугалим келет. Мындай мугалим билим берүү мекемесиндеги билимдин жана тарбиянын сапатынын жогорулашына чоң таасирин тийгизет.

Билим берүү системасынын бардык деңгээлдеринде: орто билим берүүдө, орто атайын жана жогорку кесиптик билим берүүдө эскирген программаларды жаңылоо боюнча иштер башталды. Эмгек рыногунун сандык-сапаттык күтүүлөрүнө максималдуу жакындоо үчүн МТ билим берүүнү өнүктүрүү жаатындагы эксперттерди, индустриядан өнөктөштөрдү кошуп тартуунун эсебинен бул процесс күчөтүлүүгө тийиш. Жакынкы бир нече жылдарда ири маалыматтар массивин талдоо жана жеке маалыматтарды коргоо, санарип маркетинг жана социалдык тармактарда алдыга жылдыруу боюнча адистердин талап кылынары күтүлүүдө. Эмгек рыногунун ушул өзгөрүүлөргө ыңгайлашуусу ийгиликтүү өтүшү үчүн кесиптик жана кошумча билим берүү системасын күн мурунтан кайра түзүү жана аларды жаңы санарип экономиканын керектөөлөрүнө шайкеш келтирүү маанилүү. Бул үчүн Өкмөттүн, окуу жайлардын жана иш берүүчүлөрдүн биргелешкен күч-аракети талап кылынат, анткени бошогон персоналды кайра окутуу жана кайра жайгаштыруу гана керек болбостон, билим берүү мекемелеринин жана персоналды кайра даярдоо борборлорунун инфрасруктурасынын, программаларынын жана ыкмаларынын шайкештигин камсыздоо, санарип доордун чакырыктарына таасирдүү жоопторду иштеп чыгуу керек. Окуу жайларда маалыматтык технологияны пайдалануу окуу процессии жакшыртуу, коомдун талабына ылайыктуу адистерди даярдоо, жаңылатылган билимге ээ болуу максатын көздөйт.

Жалпы, орто жана жогорку кесиптик билим берүү тармагындагы бардык реформалардын маңызында сапаттуу билим гана заманбап билим берүү системасына компетенттүү кадрларды даярдоого жөндөмдүү экендиги жана аны социалдык-экономикалык шарттарда даярдоонун вектору белгиленген.    Коомдун өнүгүүсү , билим берүү системасын санариптештирүү маселелерин чечүүдөн көз каранды. Кыргызстанда буга чейин    “2021-2040-жылдарга Кыргыз Республикасында билим берүүнү өнүктүрүү программасы” кабыл алынган. Анын үчүнчү пунктунда: Санариптештирүүнун  технологиясын  өнүктүрүү Кыргызстандын билим берүү системасынын санариптик экономиканын муктаждыктарынан артта калышы, биринчи кезекте азыркы билим берүү тутумунун илимий-техникалык прогресстин жана санариптештирүүнүн натыйжалары талап кылган өзгөрүүлөргө жооп берүүгө үлгүрбөй жаткандыгы менен шартталган. Тез өзгөрүп жаткан эмгек рыногу окутуунун ийкемдүү системасына өтүүнүн зарылдыгын жарыялоо менен билим берүү программаларын мезгилдин реалдуулуктарына ылайыкташтырууну талап кылат. Билим берүүнү санариптик трансформациялоо боюнча приоритеттүү долбоорлорду ишке ашырууну камсыз кылууга көмөктөшүүчү инфраструктураны, ченемдик-укуктук жана методологиялык базаны түзүү зарыл.Билим берүү процесстерин өнүктүрүүдө санариптик трансформациянын негизги тенденциялары белгиленген. Билим берүү программаларынын  актуалдуулугун жана маанилүүлүгүн камсыздоо жана билим берүү системасынын рыноктун талаптарына ыңгайлашуу убактысын кыскартуу үчүн, билим берүү жана изилдөө уюмдарынын бири-бири менен бизнес-коомчулук жана мамлекеттик органдар менен өз ара аракеттенүүсүн өнүктүрүү маанилүү.

Билим берүү программаларынын актуалдуулугун жана маанилүүлүгүн камсыздоо жана билим берүү системасынын рыноктун талаптарына ыңгайлашуу убактысын кыскартуу үчүн билим берүү жана изилдөө уюмдарынын бири-бири менен бизнес-коомчулук жана мамлекеттик органдар менен өз ара аракеттенүүсүн өнүктүрүү маанилүү.

Санарип технологияларды жана платформаларды өнүктүрүү жана киргизүү  эмгек рыногуна оң таасир тийгизе алат, кадрларды издөө жеңилдейт, жумуш издөө мөөнөтү кыскарат, жумуш орундарында өндүрүмдүүлүк жогорулайт, аралыктык иш орундарын түзүүнүн жардамы менен иш менен камсыздандыруу кырдаалы (анын ичинен региондордо) жакшырат, квалификацияны жогорулатуунун жана кесиптик өз алдынча билим алуунун сапаттуу шаймандарына жеткиликтүүлүк жогорулайт.

Санариптешууүнү алкагында окуу жайда жүргүзүлгөн кадамдар:

• АБР тарабынан «Кесиптик жогорулатуу жана кайра  даярдоо  курсу » үчүн уюштурулган Profskills.kg MOODLE платформасы
• Билим берүүнүн маалымат системасына киргенбиз. (ИСУО)
• ikipk.kg (сайт), ikipkbalykchy (инстаграм) Ысык-Көл индустриалдык-педагогикалык колледж (фейсбук),
• «Видео-аудио кѳзѳмѳлдѳр орнотулган,
• Электрондук лицензиялоо жана аккредитациялоо арыз, билдирме берүү электрондук форматта жүргүзүлөт,
• КОЖдорго кирүү (кабыл алуу ) онлайн системада жүргүзүлөт (edu.gov.kg/spuz/),
• «Бирдиктүү терезе» долбоору , студенттер тиешелүү документтерди, аныктамаларды, маалымкаттарды бир жерден ала алышат

СЭД — иш процессин автоматташтыруу үчүн иштелип чыккан маалымат системасына  кошулуп  жатабыз.

Е-bilim
Окуу жайдагы кадрлар бөлүмүнүн жана окуу бөлүмдөрүнун ишин  70% женилдетти. Мурда студенттерди окуудан четтетүү, курстан курска көчүрүү  ж.б. кыймылы  үчүн билдирүү жана буйруктарды MS Word  терип,  андан кийин кол койдурушса, эми  система аркылуу, студенттерди тандап, түзүлгөн маршрутка саалынган. Буйрукту система өзү түзөт. Директордун бекитүүсүнөн кийин кадрлар бөлүмү ар бир студенттин буйругун бирден киргизип чыкпай, система автоматтык түрдө студенттин буйругуна жараша окуудан четтетет же курстан курска которот.

1.Электрондук журнал.
2.Онлайн сабактар.
3.Видеоконференция.
4.Окутуучунун  жүктөмү
5.Бирдиктуу  терезе
6.Студентке маалымат жеткиликтуулугу

Билим берүү тармагындагы санариптештирүү — санариптик технологиялар тармагында, мугалимдердин көндүмдөрүн жана жөндөмдөрүн жогорулатуу, материалдык инфраструктураны өнүктүрүү, онлайн окутууну өнүктүрүү; санариптик программаларды ишке ашыруу,

Санариптик технологиялар — мобилдик окутуу, булут технологиясы, онлайн курстар, геймификация жана веб-квест, жасалма интеллект жана машинаны үйрөнүү, жогорку ылдамдыктагы интернет,  3D басып чыгаруу, адам менен роботтун ортосундагы өз ара аракеттенүүнүн принципиалдуу жаңы механизми менен кибер-физикалык системалар жана нейротехнологиялар.

Билим берүүдөгү санариптик инструменттер – бул окутууда маалыматты берүүнүн сапатын, ылдамдыгын жана жагымдуулугун өнүктүрүү үчүн иштелип жаткан санариптик технологиялардын чакан тобу,                                                                                                                интернет технологиялардан аралык режимде  видео-конференциялар,
компьютердик  тестирлөө  режими, маалымат  порталы, электрондук  почта.

Мугалим кандай санариптик куралдарды өздөштүрүшү керек?
YouTube видеолорун көрүү жана жарыялоо үчүн платформа. …
Шилтемени кыскартуу кызматы…
Pinterest илхамы үчүн кампасы. …
Desmos, GeoGebra же WolframAlfa. …
Скриншотторду алуу үчүн куралдар…
Өзүн өзү текшерүү үчүн окуу материалдарын түзүү кызматтары

Сабакта мугалим ар кандай заманбап билим берүү технологияларын колдоно алат: окутуунун жамааттык ыкмасы, маалыматтык-коммуникациялык технологиялар, долбоордук окутуу методу, көйгөйлүү жана модулдук окутуу, оюн технологиясы, робототехника, 3D моделдөө технологиясы.

Айгерим Токтобаева, «Кут Билим»