ДИНДЕРДИН НЕГИЗДЕРИ ЖӨНҮНДӨ ТҮШҮНҮК

Зулхумар Шабидинова,

Кадамжай  районуна  караштуу №25 “Айрыбаз”  орто мектебинин  тарых мугалими

“Диндердин өнүгүү  тарыхы”.

2022-2023-окуу  жылынын сентябрь  айынан баштап Кыргызстандын  жалпы  орто мектептеринде  9-класстын окуучуларына  жаны “Диндердин өнүгүү  тарыхы” предметин окутуу киргизилип, бул предметти  биз мугалимдер бир жыл бою  окуттук.                                                   Адамдын мөмөсү бала  -демекчи,  Кыргызстандын байлыгы-бүгүнкү,эртенги жаштар эмеспи.  Азыркы  коомго,жаштардын келечегине,мамлекеттин бүтүндүгүнө  коркунуч туудуруп турган  экстремизм-терроризм ,ар кандай   диний агымдар көбөйүп,жаштар арасында диндин маанисин ар кандай кабыл алган учурда ,  бул предметтин  окутулушу эн туура чечим болду. “Диндердин өнүгүү  тарыхы” предметинин  негизги максаттарынын  бири-окуучуларга дүйнөлүк диндердин пайда болуу,өнүгүү тарыхы,алардын коомго тийгизген таасири жөнүндө маалымат берип,ошону менен бирге  эле конфессиялар  аралык  диологду куруу,сабырдуулук,ар кандай радикалдашууга,диний кагылышууларга каршы  турууга ,адеп-ахлак жана башка баалуулуктарга тарбиялоо .

Окуу китептери жеткиликтүү болуп,андагы темалар да ирети менен эн  жакшы берилген.Эн негизги жыйынтыктардын бири- өзүм  окуткан 9-класстын  окуучуларынан жыл аягында сурамжылоо жүргүзүп , өтө таасирдүү  ойлорду уктум.Окуучулардын көпчүлүгү -бардык  дүйнөлүк диндердин  урмат –сыйга татыктуу,өз баалуулуктары бар экенине   алгачкы жолу ынанышканы,башка  диндеги инсандарга мурдагыга караганда  түшүнүү –урматтоо  сезимдери пайда болгону  тан калтырды.

 Классы:     9-класс.  

Предмети: Диндердин   өнүгүү  тарыхы

Сабактын темасы: Диндердин  негиздери  жөнүндө түшүнүк

Сабактын тиби: Жаңы теманы өздөштүрүү

Сабактын технологиялык Предметтик стандарттын картасы:

Сабактын максаты;

Билим  береүүчүлүк: Дин деген эмне? Дүйнөлүк негизги диндер кайсылар, алардын   келип чыгуу тарыхы, адам жашоосундагы орду, диндердин негизи булагы, ишеним, адеп-ахлак  жөнүндө  толук маалымат алат.

Өнүктүрүүчүлүк:  жуптарда жана топтордо  иштөө менен жаны маалыматтар  аркылуу инсандын,  коомдун өнүгүүсүндөгү диндин ордун аныктайт.

Тарбиялык:  диндердин негиздерин  билүү менен сыйлоо урматтоо  сезимин калыптандырат

Сабактын планы

  Сабактын этабы: Уюштуруу, мотивация берүү. Сабактын  жүрүшү.                                                                                                                                                                     –Саламатсынарбы окуучулар!  Ребустук сөздөрдү  толуктоо. (Окуучулар накыл сөздөрдү,  сөздөр же сүрөттөрдү пайдаланып, толуктап, үлгү алат       

1. Жоомарттык жана кайрымдуулукта ….. бол.
2. Боорукердик жана мээримдүүлүктө …… бол.
3. Бирөөнүн кемчиликтерин жашырууда …..   бол

     4. Каарын келип  ачууланганда ….. бол

     5. Токтоолукта  жана жөнөнкөйлүктө  ..  бол

    6. Айкөлдүктө  чалкыган  ….    бол

(суудай, күндөй, түндөй, балыктай, жердей, көктөй)

(Доскада  суроо  менен  жаңы теманын түйүндүү  түшүнүктөрү  жазып  коюлат.)

Дин деген эмне? Динди кандай түшүнөсүңөр? Адамдын  жашоосунда   диндин кандай  орду бар? Түйүндүү  түшүнүктөр: диндин булагы, ишеним, ибадат, адеп-ахлак.

2. Сабактын темасы, максаты, милдеттери жана күтүлүүчү натыйжаларды билдирүү, тааныштыруу, талкуулооОкуучуларды окуу ишмердигине шыктандырып, даярдоо; (сабактын максатын окуучулар менен аныктоо.)

Жаңы темага киришүүдөн алдын  жогорку суроолорго жоопторду карточкаларга жаздырып сактап коюу. Окуучулардын жоопторун жарым жылдык кайталоо мезгилинде салыштыруу үчүн, демек балдар,  биз силер менен  дин жөнүндөгү  түшүнүгүңөрдү  бир катар жалпылап алдык, анда  эмесе бүгүнкү  темабыз: Диндердин  негиздери  жөнүндө түшүнүк.                                                        

 Мугалим:     — Диндер  пайда  болгондон   тартып азыркы учурга чейин келгени да, жок болуп кеткени да бар. Кээ бир диндер учурубузга чейин жеткен. Эң чоң дүйнөлүк  диндер: Буддизм, Христиан  жана Ислам.

Дин – баалуулуктардын бүтүндүгү деген кыска так аныктамага токтололу. Дин өзүнүн баалуулуктары, дүйнө таанымы жана адамзатка сунуштаган системалуу жашоо  моделинин негизиндеги мааниге ээ. Андыктан динге  байланыштуу ар  бир маселени диндин өздүк булактарына таянуу менен азыркы учурдагы жашоо  шарттарыбызга ылайыкташтырып карашыбыз керек. Бардык диндерде Кудай, рух, адеп-ахлак, тарбия, ыйык  китеп, акырет жашоосу түшүнүктөрү  орун алган. Диндердин негиздери тууралуу сөз кылганда  жалпы эле диндердин ар биринин өздөрүнө  тиешелүү баалуулуктары  бар экендигин жана бул баалуулуктар улуу күчтөргө  ишенүү менен жашоону маанилүү кылат. Диний баалуулуктарды жараткан Жаратуучу  ар кандай булактар (китеп, пайгамбар)  аркылуу адамдарга жеткирген жана түшүндүргөн.

Эң негизгиси – бул баалуулуктарга ишенүү жана моюн сунуу аткаруу. Баалуулуктарды адамдык сапаттарында  бириктирип, адеп-ахлакка ээ болуу  диндердин негизин  түзүүчү факторлор  болуп эсептелет. Негизинен бардык эле диндер адам  баласына жакшы менен жаманды айырмалап, жакшы жашоосуна жол көрсөтүү же болбосо өбөлгө түзүү үчүн жиберилет.

 Таблицаны окуучулар өз алдынча жуптарда талкуулашат.

3. Жаңы теманы биринчи жолу кабылдап, баамдоо, обьектилерди себеп-натыйжа байланыштарды жана карым-катнаштарды аңдап түшүнүү

Мугалим:  — Жогоруда айтылгандай, диндердин негиздеринин эң башында ошол диндин булагы келет. Диндер негизинен кантип пайда болот? Ким тарабынан? Бул суроолордун жообу дал ушул диндин булагында жатат. Келгиле  эки топко бөлүнүп диндердин негиздерин тереңирээк түшүнөлү!  Окуучулар окуу китебиндеги текстти окуп, түшүнүп,  анын негинде презентация жасашат.

1-топ. Диндердин булагы. Ишеним. (окуучулардын презентациясы)

Бардык диндерде Улуу Кудай/Улуу Күч ишеними бар. Дин адамзат  жаралгандан баштап ушул күнгө чейин пайгамбарлар аркылуу аларга жеткрилиген жалпы чакырык. Бул чакырыктын акыркы өрнөгү-Ислам.  Исламда бардык нерсеге жооптуу-кудуреттүү зат. Христианчылыкта  Үчилтик :   . Ыйык Ата, Ыйык Уул жана Ыйык Рух. Диндин эң биринчи негизи анын булагы болуп саналат. Бардык диндерде  «Ыйык китеп» түшүнүгү бар. Анткени диндер  динге   ишенгендерге өздөрүнүн насааттарын жана осуяттарын ыйык китептер аркылуу билдиришет. Бул китептер :  Тоорат, Забур, Инжил, Куран.

Кудайдын сөзү — Куран, андан кийин ошол Куранды адамдарга жеткирген пайгамбарлын кыймыл-аракети сүннөт, пайгамбардын уккан-көргөндөрүн адамдарга жеткирүү  ижма, салыштырмалуулук эрежеси менен чечим чыгаруу кыяс.

Христиандарда — «Эски Осуят», «Жаңы Осуят». Жаңы Осуятта 4 Инжил (Матвей, Марк, Лука жана Ионн) 21 кат элчилердин иштери жана Вахий орун алган.

Буддизмдин  ыйык тексттери  пали тилинде жазылып, Трипитака (Үч себет) деп аталат.

1. Виная Питака — жүрүм-турум эрежелеринин китеби.
2. Сутта Питака — насаат китеби.
3. Абхидха Питака — мыйзамдар, философиялык жана психологиялык ойлордун китеби

2-топ.Ибадат.Адеп –ахлак.  (презентациялоо)     Эки бөлүктүү  таблица.   

3. Билимдерди жалпылоо жана системалаштыруу

Мугалим:  https://youtu.be/Wf9NGepNlno  ушул ссылка боюнча дүйнөлүк диндердин таралуу картасы деген  кыскача видео коюлат.

“Мээ чабуулу” келгиле балдар,  төмөндөгү  суроолорго  негиздүү түрдө жооп  бергенге аракет кылгыла.

1.Дин дүйнөлүкө  айлануусу үчүн ага мүнөздүү  кандай  өзгөчөлүктөр болушу керек деп ойлойсйн?                                                                                                                                                     2.Дүйнөлүк  диндерге таандык  болуу адамдардын улутунан көз карандыбы  же ишениминеби? 3.Ар түрдүү  өлкөлөр менен элдердин ортосундагы  тыгыз байланыштар диндердин өнүгүүсүнө кандай таасир кылган ?

4. Билимдерди бышыктоо

Ар бир окуучуга  таркатма таркатылат. Катылган  негизги сөздөрдү табуу жана ал сөздү баяндоо.

Куран, Христиан, Буддизм, Ислам, Забур, Трипитака, адеп-ахлак, ибадат

5. Сабактын жыйынтыктоо: Активдүү иштеген жуптарды,   аныктап, аларды  формативдик баалоо  менен жыйынтыктоо.
6.  Үйгѳ тапшырма берүү “Диндин  негиздеринин өз ара байланышы” деген темада  дилбаян  жазып  келгиле.