Балдарды сүйүү — чыныгы мугалимдин сапаты

Ак бантик таккан татынам

Жоодураган кɵздɵрүңдɵн садагам

Күн сайын кɵрүп турсамда

Кайра эле мен сени сагынам..

Мугалимди чындап улуу кылган нерсе педагогикалык коомчулукту көптөн бери кызыктырып келет. Мугалимдин ийгилигине көптөгөн факторлор себеп болушу мүмкүн: билим, методика, тажрыйба, бирок мунун баарын бириктирип, педагогикалык чеберчиликти кийинки деңгээлге көтөргөн бир элемент бар — бул балага болгон мээрим жана сүйүү. Кесипке, окуучуларга жана окуу процессине болгон сүйүү башталгыч класстарда балдарды ийгиликтүү тарбиялоону жана окутууну камсыз кылган негиз болуп саналат.

Мугалимдин чоң ролу — билим берүү гана эмес, балада жакшы жана адамдык сапаттарды тарбиялоо. Мугалим ар бир окуучуну жөн гана окуучу эмес, өзүнүн ички дүйнөсү жана потенциалы бар уникалдуу инсан катары көрүшү керек. Ар бир бала окуудагы ийгиликтерине жана жүрүм-турумуна карабастан көңүл бурууга жана урматтоого татыктуу.

Мисалы, мен Айдай аттуу кызды эстейм, ал уялчаак жана класста сейрек сүйлөйт. Анын ишине баа берүүнүн ордуна, мен аны эмне тынчсыздандырып жатканын түшүнүүгө аракет кылдым. Биз бир нече жолу сүйлөштүк жана Айдайдын достору аз экени жана өзүн жалгыз сезгени белгилүү болду. Мен ага чыгармачылыгын көрсөтүп, жаңы досторду таба алган мектептеги иш-чараларга катышууну сунуштадым. Бул ага өзүнө көбүрөөк ишенүүгө жана окуу процессине активдүү катышууга жардам берди.

Мугалим билим берүү менен гана чектелбестен, балдарга жашоодо өз жолун табууга, алардын чыгармачылыгын жана күрөшүү жөндөмүн өнүктүрүүгө жардам бериши керек. Мисалы, Ороз аттуу бала биз анын чыгармаларынын көргөзмөсүн уюштургандан кийин сүрөт тартууга кызыга баштады. Кийин ал сынактарга активдүү катышып, бул багытта чоң ийгиликтерге жетишкен.

Мисалы, биз «Алтын күз» жарманкесин уюштурдук. Жармаңкеде балдар күздө бышкан өсүмдүктөрдү алып келип сатышат. Окуучулар эмгек кылып акча табышат. Акырында тапкан акчаларын ар биринен сурап жазып алам. 2-кл 3400 сомдун соодасын жүргүзүштү деп айтам.

Мында ар бир окуучу башкаларга жардам берүү менен өзүн да көрсөтө алат. Шакирттердин бири Улан улгайган кошунасына соода кылууга жардам берди жана бул иш анын айланасындагыларга жоопкерчиликтүү жана кунт коюп мамиле жасоонун башталышы болуп калды.

Бул окуялар ар бир баланын уникалдуу экендигин жана өзгөчө көңүл бурууга татыктуу экендигин көрсөтөт. Мугалимдин милдети — ар бир окуучунун инсандыгын көрүү жана аны ачууга, колдоого жана жолго салууга жардам берүү. Бул окууда гана жемиш бербестен, балдардын келечекте толук жана бактылуу адам болушуна жардам бере турган маанилүү турмуштук баалуулуктарын калыптандырат.

Башталгыч класстын мугалими катары мен ар дайым сүйүү педагогикалык чеберчиликтин негизи деп ишенемин. Мугалимдик карьерамдын биринчи күнүнөн баштап мен чыныгы камкордук жана жылуулук болбосо, балдар бактылуу, ишенимдүү жана жаңы жетишкендиктерге даяр боло турган атмосфераны түзүү мүмкүн эмес экенин түшүндүм.

Балдарды тарбиялоо жана окутуу билимди жана көндүмдөрдү гана эмес, колдоого жана шыктандырууга даяр зор жүрөктү талап кылат. Сүйүүнүн күчүнө болгон ишеним мен үчүн иштин негизги принциби болуп калды. Балдар менен болгон позитивдүү мамилелер алардын ишине жана жүрүм-турумуна кандай таасир этерин, жеке мамиле жана алардын муктаждыктарына көңүл буруу ар бир баланын потенциалын ачууга кандайча жардам берерин көрдүм.

Кесипке болгон сүйүү кыйынчылыктарды жеңип, ар бир сабакты унутулгус жана пайдалуу кылууга мүмкүндүк берет. Бул макалада мен башталгыч мектепте ийгиликтүү билим берүү чөйрөсүн түзүүгө сүйүү кандайча жардам берери жөнүндө өз тажрыйбам жана көз карашым менен бөлүшкүм келет.

Окуучулар менен эмоционалдык байланыш педагогикадагы сүйүүнүн биринчи жана, балким, эң маанилүү аспектиси — бул мугалимдин окуучулар менен болгон эмоционалдык байланышы.

Балдар мугалимдин аларга чындап кам көрөрүн сезгенде, алар окууга ачык болуп, билим берүү процессине көбүрөөк катышат. Бул байланыш окуучулар ката кетирүүдөн жана эксперимент жасоодон коркпогон класста коопсуз жана колдоочу атмосфераны түзөт, бул алардын жеке жана академиялык өсүшү үчүн маанилүү.

Изилдөөлөр көрсөткөндөй, мугалим менен окуучунун ортосундагы оң мамиле балдардын академиялык жетишкендиктерине жана жүрүм-турумуна жана акыл-эстин ɵсүшүнɵ түздөн-түз таасир этет. Мугалимдин колдоосун жана түшүнүгүн сезген балдар окуудагы жетишкендиктерин жана өзүн-өзү сыйлоону жакшыртышат. Бул балдар окуу процессине жана билим берүү чөйрөсүнө болгон мамилесин жаңыдан түзө баштаган башталгыч класстарда өзгөчө маанилүү.

Мотивация жана илхам, өз ишин сүйүү, мугалимге шыктануу сезимин сактоого жардам берет. Башталгыч класстарда окутуу чарчаган жана эмоционалдык жактан стресстүү процесс болушу мүмкүн. Мугалимдер көбүнчө окуучулардан баштап, ата-энелер менен өз ара аракеттенүүгө жана административдик милдеттерге чейин ар кандай кыйынчылыктарга туш болушат. Бирок, өз кесибин жана баланы сүйүү бул кыйынчылыктарды жеңүүгө жана позитивдүү маанайды сактоого жардам берет.

Өз ишин сүйгөн мугалим бул шыктанууну окуучуларына өткөрүп берет. Мугалим окуучунун эмне кылып жатканына кызыгып, жаңы билимди үйрөнүүгө жана изилдөөгө болгон каалоосун жуктурганда, балдар аны сезишет. Рухтун жетеги менен жазылган мугалим эң татаал жана кызыксыз темаларды да кызыктуу жана кызыктуу иш-чараларга айланта алат, бул балдардын окууга болгон кызыгуусун ɵстүрүп, ынтызарлыгын арттырат.

Ар бир окуучуга жекече мамиле кылуу алардын жеке өзгөчөлүктөрүн түшүнүүгө жана урматтоого умтулуудан көрүнөт. Ар бир бала уникалдуу жана окуучуларына чындап кам көргөн мугалим ар дайым алардын ар бирине мамиле издейт. Бул балдардын ар кандай окуу стилдерине, билим деңгээлине жана жеке кызыкчылыктарына көңүл бурууну камтыйт. Жеке мамиле мугалимге ар бир окуучунун муктаждыктарына жана мүмкүнчүлүктөрүнө ылайык келген билим берүү программасын түзүүгө мүмкүндүк берет. Бул билимди тереңирээк жана натыйжалуу өздөштүрүүгө, ошондой эле балдардын сынчыл ой жүгүртүүсүн жана чыгармачылыгын өнүктүрүүгө жардам берет. Муктаждыктары жана кызыкчылыктары эске алынганын сезген окуучулар көбүрөөк шыктанышат жана өз жөндөмдөрүнө ишенишет.

Позитивдүү окуу чөйрөсүн түзүү окуучуларга жана кесипке болгон сүйүү мугалимдин позитивдүү жана колдоочу окуу чөйрөсүн түзүүгө умтулуусунан да байкалат. Башталгыч мектеп — бул балдар убактысынын жакшы бөлүгүн өткөрө турган жер жана бул убакытты позитивдүү эмоциялар жана колдоо менен толтуруу маанилүү. Сүйүү жана камкордук көрсөткөн мугалим класста ишеним жана сый-урмат атмосферасын түзүп, натыйжалуу окууга шарт түзөт.

Позитивдүү окуу чөйрөсү ыңгайлуу физикалык шарттарды гана эмес, балдардын эмоционалдык жыргалчылыгын да камтыйт. Окуучуларын сүйгөн мугалим ар дайым балдар өздөрүн бактылуу жана корголгон сезе турган шарттарды түзүүгө аракет кылат. Буга дем берүү жана колдоо ыкмаларын колдонуу, балдардын достугун өрчүтүү үчүн шарттарды түзүү жана ар бир баланын эмоционалдык муктаждыктарына көңүл буруусу зарыл..

Моралдык жана этикалык баалуулуктарды тарбиялоо педагогикалык чеберчиликтин негизи катары сүйүү адеп-ахлактык жана этикалык баалуулуктарды тарбиялоодо да маанилүү. Окуучуларына чын дили менен кам көргөн мугалим алар үчүн билимдин булагы гана эмес, адеп-ахлактык маалымдама болуп калат. Балдар мугалиминен академиялык көндүмдөрдү гана эмес, чынчылдык, урматтоо, жоопкерчилик жана боорукердик сыяктуу жашоо принциптерин үйрөнүшөт.

Адеп-ахлактык жана этикалык баалуулуктарды тарбиялоо баланын инсандыгын калыптандырууда негизги ролду ойнойт. Окуучуларына сүйүү жана урмат көрсөткөн мугалим аларга башкалар менен мамиле түзүү, кыйынчылыктар менен күрөшүү жана коомдун мүчөсү болуу боюнча маанилүү сабактарды берет. Бул балдарга ийгиликтүү студент болууга гана эмес, бойго жеткенге даяр жакшы адам болууга жардам берет.

Жыйынтыктап айтканда башталгыч мектепте педагогикалык чеберчиликтин негизи катары сүйүү — бул жөн гана кооз сөздөр эмес, мугалимге балдарды окутууда жана тарбиялоодо жогорку натыйжаларга жетишүүгө мүмкүндүк берген реалдуу жана күчтүү курал. Окуучулар менен эмоционалдык байланыш, мотивация жана илхам, индивидуалдуу мамиле, позитивдүү окуу чөйрөсүн түзүү жана адеп-ахлактык жана этикалык баалуулуктарды тарбиялоо — бул өз кесибине жана окуучуларына болгон чыныгы сүйүү аркылуу мүмкүн болот.

Жанын өз ишине жумшаган мугалим чыныгы насаатчы жана үлгү болот. Мындай атмосферада балдар бактылуу, өзүнө ишенген жана жаңы жетишкендиктерге даяр болуп чоңоюшат.

Педагогикалык чеберчиликтин негизи катары сүйүү — бул ар бир бала өзүнүн потенциалына жетип, өзүнүн эң мыкты сапаттары боло турган ийгиликтүү жана колдоочу билим берүү чөйрөсүн түзүүнүн жолу деген терең ишеничтемин..

Сейдакматова Токтокан. 

  Баткен району, Согмент айылы,  Элчибек Эркебаев атындагы орто мектебинин башталгыч классынын мугалими