Англис тил сабагында СТЕМ программасын колдонуу

Заманбап билим берүүдө СТЕМ (Science, Technology, Engineering, Mathematics) программалары көп тармактуу билим берүүнүн негизги куралына айланды. Бул ыкмаларды чет тилдерди, айрыкча англис тилин үйрөнүүдө колдонуу тилдик жана илимий билимди бириктирип, окуучулардын көндүмдөрүн жогорулатат.

СТЕМ жана англис тилинин негизги артыкчылыктары болуп тилдик жана илимий билимдин интеграциясы, критикалык ой жүгүртүүнү өнүктүрүү, эл аралык байланыштарга даярдоо болуп эсептелинет. СТЕМ предметтерин англис тилинде үйрөнүү аркылуу окуучулар илимий терминдерди, түшүнүктөрдү жана аныктамаларды эки тилде тең иштеп чыгууну өздөштүрөт. Мисалы, физика же информатика темаларын англис тилинде талкуулоо, окуу материалын түшүнүүнү жана тилдик практиканы бирдей өркүндөтөт. СТЕМ тажрыйбалары (проекттер, эксперименттер) англис тилинде иштелип, окуучулар маселелерди чечүүдө аналитикалык жана логикалык ой жүгүртүүнү колдонушат. Көптөгөн СТЕМ ресурстары (илимий макалалар, онлайн курсар) англис тилинде жарыяланат. Окуучулар бул булактар менен иштөөгө үйрөнүп, глобалдык билим алуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болот.

Англис тил сабагында СТЕМди колдонуунун мисалдары

✅ Илимий лексиканы өздөштүрүү – СТЕМ темалары боюнча терминдерди үйрөтүү (мисалы, «gravity», «algorithm», «hypothesis»).
✅ Проекттик иштер – Окуучулар англис тилинде илимий долбоорлорду иштеп чыгышат (мисалы, робот куруу жана анын ишин англисче түшүндүрүү).
✅ CLIL (Content and Language Integrated Learning) – СТЕМ предметтеринин мазмунун англис тили аркылуу үйрөтүү.

СТЕМ (Science, Technology, Engineering, Mathematics) тармактарында англис тилиндеги илимий лексиканы үйрөтүү үчүн төмөнкүдөй ыкмаларды колдонсо болот:

1. Тематикалык терминдердин топтомдору

Ар бир СТЕМ предметине тиешелүү негизги сөздөрдү тизмектеп, аларды контекстте колдонуу:

• Физика:
  • Gravity (тартылуукүчү) – «Newton discovered the law of gravity.»
  • Velocity (ылдамдык)– «The car’s velocity was 100 km/h.»
  • Friction (үйкөмө)– «Friction slows down moving objects.»
• Биология:
  • Photosynthesis (фотосинтез)– «Plants use photosynthesis to produce energy.»
  • Ecosystem (экосистема)– «Forests are complex ecosystems.»
  • DNA (дезоксирибонуклеинкислотасы) – «DNA carries genetic information.»
• Информатика:
  • Algorithm (алгоритм)– «This app uses a sorting algorithm.»
  • Debugging (оңдоо)– «Programmers spend hours debugging code.»
  • Artificial Intelligence (жасалмаинтеллект) – «AI is changing modern technology.»

2. Сүрөттөр, диаграммалар жана эксперименттер аркылуу

• Окуучуларга иллюстрациялар менен терминдердибайланыштыруу (мисалы, атомдун структурасын сүрөттөп, nucleus, electron, proton деген сөздөрдү үйрөтүү).
• Илимий видеолордуанглис тилинде көрсөтүп, ключтук сөздөрдү талкуулоо.

3. Практикалык тапшырмалар

• Сөздүк оюндар:
  • Терминдерди аныктамалар менен далкелтируу (Matching game).
  • Кроссворд (сөздү түшүндүрүп, айтуу).
• Илимий тексттерди окуп, маанисин чыгаруу:
  • «Read this paragraph about renewable energy and underline technical words like solar panels, turbine, sustainable.»

4. Реалдуу жашоодон мисалдар

• Техникалык инструкциялардыанглисче түшүндүрүү (мисалы, робот програмдоо же химиялык экспериментти сүрөттөө).
• Илимий журналдарданкыска макалаларды талдоо (мисалы, National Geographic Kids, Science Daily).

Үйрөнүүнү бекемдөө үчүн:

• Flashcards(терминдерди жаттоо карточкалары).
• «Бирсөз менен жооп бер« оюну (мисалы: «What do we call the process of plants making food?» → «Photosynthesis!»).

Жыйынтык: Илимий лексиканы ой-тажрыйбалар, визуалдык материалдар жана тилдик оюндар аркылуу үйрөтүү натыйжалуу болот. СТЕМ жана англис тилинин интеграциясы окуучулардын илимий жана тилдик билимдерин бирдей өркүндөтөт.

Англис тил сабагында СТЕМ-проекттер: мисалдар жана ыкмалар

СТЕМ (Science, Technology, Engineering, Mathematics) менен англис тилин интеграциялоо үчүн проекттик иштер мыкты ыкма. Бул окуучуларга тилдик жана илимий көндүмдөрдү бирдей өнүктүрүүгө мүмкүнчүлүк берет. Төмөндө практикалык мисалдар:

1. «Эко—домик» долбоору(Engineering + English)

Үйлөрдүн экологиялык туура эмес курулушунун климатка тийгизген терс таасири. Окуучулар топтордо иштешет:

• Англис тилинде «eco-friendly house»концепциясын изилдешет (материалдар, энергиянын натыйжалуулугу).
• Картон, пластик бутылкалар колдонуп, модель курушат.
• Англисчепрезентация даярдашат (мисалы: «Our house uses solar panels because…»).
  Тилдик көндүмдөр: Техникалык терминдер (insulation, renewable energy, sustainable), persuasion сөздөрү (should, must, we recommend).

2. «Робот-жазуучу» (Technology + English)

Программалоо жана англис тилин колдонуу менен автоматташтырылган текст жаратууда окуучулар Scratch же Python колдонуп, жөнөкөй робот-анекдотчу программа түзүшөт.

• Англистилинде код жазышат (if-else conditions, print («Hello!»)).
• Программанын ишин англисче түшүндүрүп, класска демонстрация кылышат.
  Тилдик көндүмдөр:Командалык сөздөр (input, output, loop), логикалык түзүмдөр (First, then, finally).

3. «Вулкандын атылышы» (Science + English)

Химиялык реакциялардын тилдик жактан сүрөттөлүшү боюнча:

• Окуучулар сода+уксусменен вулкан моделин жасашат.
• Англис тилинде эксперименттин этаптарынжазышат:
  «Step 1: Mix baking soda and vinegar. Step 2: Observe the gas release…»
• Видео тартып, англисче субтитр коюшат.
  Тилдик көндүмдөр:Sequence words (first, next, meanwhile), илимий глаголдар (observe, react, measure).

4. «Математикалык квест» (Math + English)

Геометриялык фигураларды англисче үйрөнүүдо томонкудой тапшырмаларды берсек болот.

• Мектептин аймагында «shape hunt»уюштурулат (квадраттарды, үч бурчтарды издеп, фото тартуу).
• Ар бир табылган фигура үчүн англисче маалымат жазышат:
  «This is a rectangle. It has 4 right angles and 2 pairs of equal sides.»
• Натыйжаларды инфографикатүрүндө көрсөтүшөт.
  Тилдик көндүмдөр: Геометриялык терминдер (angle, perimeter, symmetry), салыштыруу (larger than, similar to).

5. «Климаттын өзгөрүшү» (Science + Debate)

Глобалдык жылуулуктун себептери жана ага каршы чаралар жонундо томонкудой тапшырма берсе болот:

• Окуучулар англис тилиндеги илимий макалалардыокуп, инфографика даярдашат.
• Дебатуюштурушат:
  • «Should governments ban plastic?»
  • «Can renewable energy replace oil?»
    Тилдиккөндүмдөр: Аргументтерди түзүү (I believe that…, According to research…), илимий далилдер (data shows, experiments prove).

СТЕМ-проекттер англис тилин чыныгы жашоо кырдаалында колдонууга жардам берет. Бул ыкмалар: тилдик барьерди жеңилдетет, окуучулардын креативдүүлүгүн өстүрөт, илимий жана тилдик билимди бириктирет.

Абдибалиева Айгүл, Т. Атаев атындагы жалпы орто билим берүү мектебинин англис тили мугалими