ЭМНЕ ҮЧҮН САНАРИП МУГАЛИМГЕ МУКТАЖБЫЗ?

XXI кылым — бул санарип доору. Ар бир тармакта болуп жаткан санарип өзгөрүүлөр билим берүү системасына да терең таасирин тийгизип жатат. Мугалимдерге коюлган талаптар өзгөрүп, билим берүү процессине жаңы ыкмалар, технологиялар жана куралдар киргизилүүдө. Бул шартта “санарип мугалим” түшүнүгү өзүнчө бир феномен катары калыптанып, жаңы муунду билим менен камсыздоодо негизги роль ойной баштады. Санарип технологиялардын жардамы менен мугалимдин иши жеңилдеп эле тим болбостон, окуучулардын билимге болгон кызыгуусу артты. Демек, бүгүнкү күндө санарип сабаттуулук — бул жөн гана кошумча көндүм эмес, бул заман талабы.

Санарип мугалим деген ким?

Санарип мугалим — бул заман талабына жараша технологияларды сабакка натыйжалуу интеграциялай алган, санарип куралдар аркылуу окуучунун потенциалын ачып, аларга кызыктуу, жеткиликтүү жана сапаттуу билим бере алган адис. Ал жөн гана компьютерди колдоно билген эмес, заманбап платформалар менен иштеп, балдардын өз алдынча ойлонуу, талдоо жана чыгармачылык жөндөмүн өнүктүрө алган мугалим. Санарип мугалимдин дагы бир өзгөчөлүгү — ал жаңы ыкмаларды, жаңы платформаларды изилдеп, тажрыйбасына тынбай жаңылык киргизип турат. Бул мугалим ар бир окуучунун мүмкүнчүлүгүнө жараша индивидуалдуу ыкма тандай алат.

Санарип билим берүүнүн артыкчылыктары

Санарип технологиялар билим берүү процессине бир катар олуттуу артыкчылыктарды алып келди. Биринчиден, сабакты кызыктуу жана визуалдык жактан жеткиликтүү өткөрүүгө шарт түздү. Мисалы, презентациялар, видеолор, анимациялар аркылуу теориялык материалдарды түшүндүрүү жеңилдеп, окуучунун эсинде узак убакыт сакталып калууда.

Экинчиден, онлайн платформалардын жардамы менен окуучунун өз алдынча иштөөсүнө мүмкүнчүлүк түзүлүп, ар бир бала өз темпинде билим алууда. Үчүнчүдөн, мугалим менен ата-эне, мугалим менен окуучу ортосундагы байланыш бекемделип, баалоо жана анализ жүргүзүү процессинде тактык жана ылдамдык пайда болду. Мисалы, бир тапшырма автоматтык түрдө бааланат, мугалимдин убактысы үнөмдөлөт.

Төртүнчүдөн, үйдө отуруп эле дүйнөлүк мыкты ресурстар менен таанышууга мүмкүнчүлүк түзүлдү. Khan Academy, Coursera, TED-Ed сыяктуу ачык билим берүү платформалары азыр ар бир окуучуга жеткиликтүү.

Колдонулган санарип платформалар

Кыргызстанда көпчүлүк мугалимдер азыр Google Classroom, Zoom, Microsoft Teams, Quizizz, Kahoot, Canva сыяктуу платформаларды колдонуп, сабактарын заманбап өткөрүүдө. Бул куралдар аркылуу тест түзүү, тапшырма берүү, сабак өтүү, баалоо жана пикир алышуу процесстери автоматташтырылууда. Мисалы, Kahoot оюн түрүндө тест өткөрүүгө мүмкүнчүлүк берсе, Canva аркылуу презентация же көрнөк-жарнактарды кызыктуу кылып даярдоого болот. Google Forms болсо окуучулардын сабакты өздөштүрүү деңгээлин реалдуу убакытта баалоого шарт түзөт.

Санарип платформалар мугалимге эле эмес, окуучу үчүн да ыңгайлуу. Алар тапшырманы кайра-кайра көрө алышат, видео сабактарга кайталап кайрыла алышат, муну менен окуу процессинде ийкемдүүлүк жаралат. Бул мурунку салттуу ыкмада мүмкүн эмес болчу.

Мугалимдер үчүн кыйынчылыктар

Ошентсе да, санарип билим берүүнүн жолунда кээ бир тоскоолдуктар бар. Аймактык мектептерде интернеттин жана техника жетишсиздиги, мугалимдердин IT сабаттуулугунун төмөндүгү, кээде окуучулардын да телефон, ноутбук сыяктуу каражаттарынын жоктугу – билим берүүдө теңсиздик жаратууда. Бул көйгөйлөр билим берүүнүн сапатына түздөн-түз таасир этет.

Мындан сырткары, кээ бир мугалимдер жаңы технологияларга болгон коркуу сезими менен күрөшө албай келишет. Кээ бирлер үчүн жаңы платформа же программа менен иштөө — чоң стресс. Ошондуктан, мугалимдерге системалуу түрдө тренинг, семинарлар уюштурулуп, колдоо көрсөтүлүшү керек. Ошондой эле, жаш мугалимдер менен тажрыйбалуу адистерди чогуу иштетип, өз ара тажрыйба алмашуу мүмкүнчүлүктөрүн түзүү зарыл.

Санарип сабаттуулук – заман талабы

Мугалим өзү үлгү болушу үчүн алгач технологияны жакшы өздөштүрүп, аны кантип эффективдүү колдонсо болорун билүүсү керек. Мисалы, видео сабак тартуу, билим берүүчү блог алып баруу, электрондук күндөлүк менен иштөө, жасалма интеллект (мисалы, ChatGPT) сыяктуу жаңылыктар менен иштөө – булар азыркы мугалимдин күнүмдүк куралы болушу керек.

Санарип сабаттуулук менен билим берүүдө да чыгармачылык жаралат. Мугалим Canva аркылуу көркөмдүү постерлерди жасай алат, Google Earth менен географиялык сабак өтсө болот, Padlet же Mentimeter аркылуу окуучулар менен интерактивдүү иштешүүгө шарт түзүлөт. Мунун баары – жаңы доордун мугалимине берилген кеңири мүмкүнчүлүк.

Корутунду ордуна 

Санарип технологиялар мугалимдин ролун жоготпостон, тескерисинче анын мүмкүнчүлүктөрүн кеңейтип жатат. Эгерде мугалимдер заман агымынан артта калбай, өздөрүн үзгүлтүксүз өнүктүрүп турушса, анда санариптик билим берүү системасы окуучулардын потенциалын ачууга эң мыкты мүмкүнчүлүк болот.

Санарип мугалим — бул келечектеги билим берүү лидери. Ал бүгүнкү күндүн балдары менен «бир тилде» сүйлөшө алган, алардын кызыгуусун ойгото алган, билимди жеткирүүдө жаңычыл жолдорду колдонгон инсан. Ошондуктан, ар бир мугалим технологияны душман катары эмес, жардамчы жана өнөктөш катары кабыл алып, жаңы доордун талабына жараша өнүгүүсү шарт.

Билим берүү системасы да бул өзгөрүүлөргө ыңгайлашып, мугалимдердин санарип потенциалын колдоп, шарт түзүп берүүсү зарыл. Ошондо гана биз билимдүү, ойлонгон, чыгармачыл жана глобалдык атаандаштыкка жөндөмдүү муунду тарбиялай алабыз.

Айназик ИСМАЙЫЛБЕКОВА,

Ишеналы Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинин Мамлекеттик тил жана маданият институтунун 3-курсунун студенти 

E-mail: [email protected]