АЙМАКТАРДАГЫ БИЛИМ БЕРҮҮНҮ КАНТКЕНДЕ ОҢДОЙБУЗ?

Аймактардагы билим берүү – мамлекеттин өнүгүүсүнүн негизи болуп саналат. Бирок көптөгөн аймактарда окуучулардын билимге болгон кызыгуусу жана окууга активдүү катышуусу төмөн. Бул көйгөй, адатта, ресурстардын жетишсиздиги, мотивациянын төмөндүгү, заманбап педагогикалык технологиялардын аз колдонулушу жана билим берүү чөйрөсүндөгү кээ бир терс факторлор менен байланыштуу. Ошол себептүү аймактарда окуучулардын активдүүлүгүн жана кызыгуусун жогорулатуу үчүн эффективдүү методдорду иштеп чыгып, колдонуу маанилүү.

Аймактардагы окуучулардын активдүүлүгүн төмөндөтүүчү көйгөйлөр

Аймактардагы билим берүүдө окуучулардын кызыгуусу төмөн болушунун бир нече себептери бар:

Ресурстардын жетишсиздиги. Аймактарда көп учурда мектептер заманбап технологиялар, окуу куралдары жана лабораториялык жабдуулар менен камсыздалбаган учурлар кездешет. Бул окуучулардын практикалык тажрыйба алуу мүмкүнчүлүгүн чектейт жана окуу процессин кызыксыз кылат.

Мотивациянын жоктугу. Ар бир окуучунун ичинен жандырган, алдыга сүрөгөн кыялы же максаты болбосо, билим алуу процесси тек гана формалдуу милдетке айланат. Аймактарда жашаган жаштардын арасында келечекке болгон ишенимди, өзүнүн мүмкүнчүлүктөрүнө болгон ишеничти ойготуу көбүнчө жетишсиз. Мектеп программасында окуучунун жеке кыялдарын таанып, өнүктүрүүгө шарт түзгөн багыттар аз. Ошондой эле коомдун же үй-бүлөнүн колдоосу да мотивациянын калыптанышына чоң таасир этет. Эгерде бала “менин келечегим өз колумда” деген ишенимге ээ болбосо, ал окуудан да, жашоодон да кызыгуу жоготот. Мотивация бул — сырттан эмес, ичинен жанган от, ал отту жагуу үчүн системалуу колдоо жана ишеним керек.

Педагогикалык ыкмаларды эскиргендиги. Көптөгөн мугалимдер окуу процессин жалгыз теоретикалык негизде жүргүзүп, интерактивдүү, диалогдук, проблемалуу окутуу методдорун колдонбоо менен окуучулардын кызыгуусу төмөндөйт.

Социалдык-экономикалык көйгөйлөр. Аймактардагы үй-бүлөлөрдүн көпчүлүгүндө киреше аз болгондуктан, окуучулар ар кандай социалдык кыйынчылыктарга туш болушат. Бул алардын билимге болгон маани берүү жана активдүү катышуусуна тоскоол болот.

Мугалимдерге колдоо көрсөтүүнүн жетишсиздиги. Аймактардагы мугалимдер көп учурда кесиптик жактан өнүгүүгө мүмкүнчүлүк аз болгон чөйрөдө иштешет. Аларга заманбап педагогикалык методдор боюнча үзгүлтүксүз тренингдер, семинарлар, билим берүү форумдары жетишсиз уюштурулат. Ошондой эле жаңы ыкмаларды үйрөнүү жана тажрыйба алмашуу үчүн шаардагы кесиптештери менен байланыш түзүү мүмкүнчүлүктөрү чектелүү. Бул мугалимдердин чыгармачыл иш алып барышына тоскоол болуп, сабактардын мазмуну жана усулу көбүнчө салттуу деңгээлде калып калат.

Активдүүлүктү жана кызыгуу жогорулатуу методдору

Жогорудагы көйгөйлөрдү чечүү үчүн төмөнкү методдорду колдонуу сунушталат:

1. Мотивацияны жогорулатуу

Окуучулардын кызыкчылыгына ылайык сабактарды түзүү. Сабактарда күндөлүк турмуштан алынган практикалык мисалдар, ой жүгүртүүгө түрткү берген суроолор колдонулушу керек. Бул окуучулардын окууга болгон кызыгуусун арттырат.

Максаттарды жана жетишкендиктерди белгилөө. Окуучулар өздөрүнүн жетишкендиктерин көрүп, баалап туруусу мотивацияны күчөтөт. Бул үчүн регулярдуу тесттер, долбоорлор жана чакан сынактар уюштурулуусу мүмкүн.

Ар тараптуу кызыгууларды өнүктүрүү. Мектеп ичинде жана сыртында олимпиадалар, конкурс, дебаттар, спорттук мелдештер жана чыгармачылык иш-чаралар өткөрүү окуучулардын өздөрүн көрсөтүү мүмкүнчүлүгүн берет.

2. Интерактивдүү окутуу методдорун колдонуу

Диалогдук жана проблемалык окутуу. Мугалимдер сабак учурунда суроо-жооп, талкуу, проблемаларды чечүү ыкмаларын колдонсо, окуучулар активдүү катышат. Мисалы, «жооп жок суроолор», чыныгы жашоодогу маселелерди окуучулар өздөрү чечүүгө аракет кылышы керек.

Группалык жана жуптук иш. Окуучуларды топторго бөлүп, биргелешип тапшырмаларды аткаруу, пикир алышуу алардын социалдык жана когнитивдик жөндөмдөрүн өнүктүрөт.

Проекттик ыкма. Окуучуларга өз алдынча изилдөө жүргүзүп, долбоор түзүү милдети коюлганда алар окууга активдүү аралашат, жоопкерчилиги жогорулайт.

3. Технологияларды колдонуу

Дигиталдык ресурстарды киргизүү. Компьютерлер, планшеттер, интерактивдүү такталар жана онлайн платформаларды колдонуу сабактарды заманбап жана кызыктуу кылат. Аймактык мектептерде санариптик ресурстарды жеткиликтүү кылуу үчүн атайын программалар ишке ашырылышы керек.

Виртуалдык экскурсиялар жана видеоматериалдар. Окуучулар өздөрү бара албаган жайларды онлайн экскурсиялар аркылуу көрүп, билим алууда жаңы кызыгуу табышат.

Геймификация. Окуу процесси оюн элементтери менен байытылганда, окуучулар активдүү болуп, сабакка болгон кызыгуусу өсөт.

4. Мугалимдердин кесиптик өнүгүүсүн камсыздоо

Педагогикалык тренингдер жана семинарлар. Аймактардагы мугалимдерди заманбап методдор, дифференцияланган окутуу, психологикалык жактан колдоо көрсөтүү боюнча окутуу маанилүү.

Онлайн курстар жана кесиптик коомчулуктар. Мугалимдер өздөрүн өркүндөтүп турууга мүмкүнчүлүк алышы керек, бул аларды жаңы методдорду колдонууга мүмкүнчүлүк түзүлөт.

5. Коомчулук жана үй-бүлө менен кызматташтыкты күчөтүү

Ата-энелер менен диалог. Окуучулардын окууга болгон кызыгуусун жогорулатууда ата-энелердин ролу чоң. Мектеп ата-энелерге атайын тренингдерди өткөрүп, окуучулардын үйдө да билим алууга мотивациясы болушуна шарт түзүшү керек.

Жергиликтүү коомчулук жана жергиликтүү бийлик менен кызматташуу. Аймактардагы билим берүү программаларын колдоо максатында коомдук уюмдар, мекемелер жана ишкерлер тартылышы мүмкүн.

6. Окуу шарттарын жакшыртуу

Материалдык база жана инфраструктураны модернизациялоо. Аймактык мектептерди жакшы шарттар менен камсыздоо окуучулардын окууга болгон кызыгуусун жогорулатат.

Мектепке барууну жеңилдетүү. Транспорт маселелерин чечүү, мектептерди окуучулардын жашаган жерине жакын жайгаштыруу да активдүүлүктү көтөрөт.

7. Индивидуалдык жактан багыттоо жана психологиялык колдоо

Психологдордун жана социалдык педагогдордун иши. Ар бир окуучунун жеке кызыкчылыктары жана мүмкүнчүлүктөрү эске алынуусу керек. Психологиялык колдоо мотивацияны күчөтөт.

Таланттарды жана жөндөмдөрдү аныктоо. Окуучулардын ар кандай жөндөмдөрүн изилдеп, аларга ылайыктуу окуу багыттарын сунуштоо аларды билимге кызыктырат.

Жыйынтык

Аймактардагы окуучулардын билимге болгон кызыгуусун жана активдүүлүгүн жогорулатуу — комплексдүү жана узак мөөнөттүү милдет. Ага жетишүү үчүн заманбап педагогикалык методдорду, технологияларды, мотивациялык ыкмаларды жана социалдык колдоону колдонуу зарыл. Мугалимдердин кесиптик өнүгүүсү жана үй-бүлө, коомчулук менен тыгыз кызматташтык окуучулардын билимге болгон кызыгуусун арттырат. Ошондой эле мектептин материалдык базасын жакшыртуу жана психологиялык колдоо көрсөтүү аймактык билим берүүнүн сапатын жогорулатууда маанилүү ролду ойнойт.

Ушул сунушталган методдорду ишке ашырууда аймактарда окуучулардын активдүүлүгү жана кызыгуусу өсүп, билим берүү сапаты жакшырмакчы. Андыктан билим берүү саясатында бул маселеге өзгөчө көңүл буруп, анын чечилишине ар тараптан көңүл бөлүү зарыл.

ИСМАЙИЛБЕКОВА Айназик,

Ишеналы Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинин Мамлекеттик тил жана маданият институтунун 3-курстун студенти Бишкек, Кыргызстан 

E-mail: [email protected]