СЕРГЕК ЖАШОО МҮНӨЗҮ

Сатина Туралиева,
Аксы районунун Ак-Дөбө айылындагы
№6 Н.Мамбетов мектебинин химия мугалими
Тарбиялык саат
“Уулдун ден соолугу — улуттун ден соолугу, кыздын ден соолугу — кыргыздын ден соолугу”
Сабактын максаты:
1. Окуучулар пайдалуу жана зыяндуу азыктардын организмге тийгизген таасирлери жөнүндө билишет.
2. Пайдалуу жана зыяндуу азыктарды айырмалап билишет. Туура тамактанууга үйрөнүшөт.
3. Топто иштөөдө тартипти сактайт жана пикерлерди уга билүүгө үйрөнөт. Тыкан, аяр иштөөгө аракет кылышат.
1-деӊгээл Репродуктивдүү
Тема боюнча билимдерди түшүнө алат жана тапшырмаларды аткарууда маалымат булактарын тандай алат.
2-деӊгээл Продуктивдүү
Берилген суроолорга өз алдынча жооп бере алат.
3-деӊгээл Креативдүү
Эксперименттен жыйынтык чыгарып, пикирин дадилдеп, оюн кеңири түшүндүрө алат.
Сабактын усулу: интерактивдүү, аралаш.
Сабактын жабдылышы: проектор, сүрөттөр, түстүү кагаздар, маркер, скотч, стакандар, суу, азыктар, таблица ж.б.
Сабактын байланышы: биология, кыргыз адабияты, экономика.
Сабактын жүрүшү: 1.Уюштуруу
Мугалим сабак мелдеш формасында өтүлөрүн окуучуларга эскертет жана окуучулардан классты кандай топторго бөлүнүүсүн сурайт. Балдар ар кандай варианттарды өздөрү сунушташат. Көпчүлүктүн пикири менен класс балдар жана кыздар тобуна бөлүнүшөт. Ошол эле убакта мелдеш-сабак кызыктуу өтүү максатында мелдештин утуу баасын же белегин чечишет. Жыйынтыгында жеңилген топ жеңген топко балмуздак алып берүүлөрү чечилет.
Топтор командасынын атын коюп, коргошот.
Кыздар: «Ден соолук»
Балдар: «Өмүр»
2.Өтүлгөн тема: Суу өмүр булагы.
• Кыздар ырлардан көркөм айтып беришет.
• Балдар макал-лакап айтышат.
3.Жаңы тема: Сергек жашоо мүнөзү.
• Ролик көрүшөт: https://www.youtube.com/watch?v=eRCGwe9MtTM
кыргызча варианты: https://youtu.be/PexL2G3mRQ0)
• Ролик боюнча талкуулашат.
• Тилдин түзүлүшү. Даам боюнча билим алышат.
• Пайдалуу жактары.
• Зыян жактары.
4.Бышыктоо:
Өнүктүрүүчү интерактивдүү дидактикалык оюн ойношот. 3 кадам же шарт.
5.Жыйынтыктоо.
• Түстүү кагаздар менен кластер түзүшөт.
• Ураан кабыл алышат жана жалпы (хор) айтышат
Балдар: «Уулдун ден соолугу улуттун ден соолугу»
Кыздар: «Кыздын ден соолугу кыргыздын ден соолугу» деген ураандын астында ой бөлүшөт.
6. Үйгө тапшырма: «Менин ден соолугум кандай?» деген темада дилбаян жазышат.
7.Баалоо. Топтор бирин-бири баалашат жана топ башы жеке окуучуларды баалайт. Мугалим балдардын баалоосу менен баалайт.
Сабакка кыскача аннотация.
Бул сабакты мугалим бир жума мурун 4-класстын окуучуларнан камоктон (кичи дүкөндөн) эмнени көп алып жешет ошону сурайт. Анда ар бир окуучу айтат, айткан нерсесин мектепке жакынкы камоктон (кичи дүкөндөн) сатып алышат. Анда окуучулар төмөнкү нерселерди көп сатып алышат экен.

Класстагы ар бир окуучу тажрыйба жүргүзүлүүчү 2 ден стакандарды алышып ар бир стаканга аттарын (ысымдарын) жазып белги коюшат. 1-стаканга үйдөн апасы жасаган азыктардан (мисалы: нан, таттуу токоч, самса, печенье ж.б) 2-стаканга окуучулар сатып алган азыктардан жана уйдөн алып келген азыктардан бир тиштемден салып үстүнө суу куюп коюшат. Мисалы: Байыш 1-стаканга нан, Байыш 2-стаканга кукси салып койду. 1-стаканга Акылай самса, 2-стаканга чипсы салды. Ушундай типте класстагы бардык окуучулар өздөрү мектепте шам-шум эткен тамактарынан тажрыйба коюшат.

Калган сатып алган жана үйдөн алып келген азыктарга окуучулар сыртынан өз алдынча байкоо жүргүзшөт.
1. Жыты, жыттап көрүшөт.
2. Түсү кандай.
3. Сырткы абалын байкашат.

Окуучулардын коюлган тажрыйбасы класстын шкафында 3-күнгө коюлат.

Жаңы сабак окуучулар «Биздин ичибиздеги жашыруун лаборатория. Биздин организмибиз тамак-ашты кантип сиңирет» анимациялык ролигин көрүү менен башталат.
(орусча варианты: https://www.youtube.com/watch?v=eRCGwe9MtTM
кыргызча варианты: https://youtu.be/PexL2G3mRQ0). Ролик боюнча окуучулардын ой пикирлери угулат. Роликти андан ары бышыктоо максатында 3 күн мурун окуучулар тарабынан коюлган тажрыйба стакандар шкафтан алынып ар бир тажрыйба койгон окуучулар ысымы жазылган стакандарын табышат.
Тажрыйба коюлган стакандардагы азыктарга окуучулар сыртынан өз алдынча байкоо жүргүзүшөт.
1. Жыты, жыттап көрүшөт.
2. Түсү. Алгач кандай болгон тажрыйбадан кийин кандай өзгөрдү.
3. Сырткы абалын байкашат.
Лупа колдонушат жогорудагы шарт менен өз алдынча изилдөө, салыштыруу иштерин жүргүзүшөт жана изилдөөлөрун байкоолорун айтып беришет.

Азыктардын өзгөрүүсүн же өзгөрбөгөндүгүнүн себептерин окуучулардан сурайт ошого жараша мугалим жаңы билимдерди берет.

Мугалим окуучулардан дагы кандай азыктарды жакшы көрүп жегендерин сурайт. Ар бир окуучу айтып беришет. Ошентип мугалим окуучулардын оюн билгенден кийин аларга; Ушул силер айткан тамак-азыктар кандай даамдарга бөлүнөт? Деген суроо узатат. Окуучулардын жоопторун угуп, мугалим доскага жазуу менен толуктап көрсөтүп түшүндүрүп берет.

Мугалим тарабынан берилип жаткан бардык жаңы билим, маалыматтар окуучуларга проектор аркылуу көрсөтүлүп турат.

Берилген билимдерди бышыктоо максатында окуучуларга өнүктүрүүчүлүк дидактикалык оюн ойнотулат.
Оюн 3 кадам менен жүрөт.
1-кадам. «Даамды аныкта»
Мында топтон жана ар бир катардан бирден окуучу чыгып (3 бала) көздү байлап берилип жаткан азыктардын даамын табышат.
Мисалы: 1.туздалган бадыраң.
2. таттуу кант (момпосуй)
3. кычкыл лимон
4. ачуу пияз

2-кадам. Даам чөйчөктөрү.
Мында 4 түрдүү даамдардын тунук эритмелери берилет аларды көз менен көрүп аныктоого болбойт. Балдар даамын татып көрүү менен аныкташат. Калган балдар тапшырманы аткарып жаткан балдардын эмоциясын баамдап турушат.
3-кадам. Азыктардын даамын аныкта.
Мында класстагы бардык окуучулар катышат. Сүрөттөр менен иштешет. Сүрөттөгү азыктарды даам боюнча топторго бөлүшөт. Бири-биринин катасын табышат.
Мугалим окуучуларга ушул даамдардын организмге пайдалуу жана зыяндуу таасирлерин кеңири айтып берет. Берилген билимдерди бышыктоо максатында даамдардын организмге таасир этиши боюнча окуучулар кластер түзүшөт.Даамдардын организмге тийгизген пайдалуу жактары ар түрдүү кагаздарга жазылып кластер түзүлөт. Ошондой эле зыян жактары жалаң кызыл кагазга түшүрүлөт. Мугалим окуучулардан даамдардын зыян жагы эмне үчүн кызыл кагазга жазылгандыгын сурайт. Окуучулардын ой пикири угулат. Кызыл түс «эскертүүчү» түс экендигин белгилейт. Ушуга жараша балдардан ар кандай логикалык билимдер суралат. Балдардын дүйнө таанымы текшерилет.
«Уулдун ден соолугу — улуттун ден соолугу, кыздын ден соолугу — кыргыздын ден соолугу» деген ураан менен сабак аяктайт.

Жыйынтыгында окуучулар сатып жеген азыктар зыян экендигин өздөрү эксперимент, тажрыйба жүргүзүшүп ынанышты жана зыян экендигин билишти, эми сатып албай тургандыктарын билдиришти.Ошондой эле кичи дүкөндөн зыяндуу ар кандай нерселерди сатып алуу бул үй-бүлөлүк бюджетке зыян келтирерин жана ооруп калса, өзүнүн ден соолугуна жана үйдүн экономикасына зыян алып келерин толук түшүнүштү.