АВГУСТ КЕҢЕШМЕСИ: ЖАҢЫ ДЕМ, ЖАҢЫ КҮЧ

«Санариптик технологиялар Бишкек шаарынын мектепке чейинки билим берүү уюмдарында» аттуу Август конференциясында Бишкек шаарынын мэриясынын билим берүү департаментинин башкы адиси Чынара Майтикованын өткөн окуу жылындагы жетишкендиктер, кемчиликтер тууралуу отчету угулду. Ошондой эле  “Билим берүүнү санариптештирүү: мектепке чейинки билим берүү практикасында инновациялык STEAM технологияларын колдонуу”, “Көп тилдүү билим берүү программасында санариптештирүүнүн ролу”, “Санарип технологияларын ата-энелер менен кызматташууда колдонуу” темасында кызыктуу тажрыйба алмашуу, мастер-класстар көрсөтүлдү.

Ишмердүүлүгүнүн отчету

Бишкек шаарынын мэриясынын билим берүү департаментинин башкы адиси Чынара Майтикова өз докладында ириде мектепке чейинки билим берүүнүн ишин жөнгө салуучу ченемдик укуктук актыларга, мыйзамдарга токтолду. Андан кийин мектепке чейинки билим берүүнүн милдеттерин, т.а. ар бир баланын мектепке чейинки сапаттуу билимге жетүүсүн камсыз кылуу, балдардын физикалык жана психикалык саламаттыгын, алардын эмоционалдык бакубаттуулугун коргоо жана чыңдоо, Бишкек шаарындагы мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын педагог кадрлар менен камсыз болушун жана педагогдордун квалификациясын жогорулатуусун мониторинг жүргүзүү, “Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили жөнүндө” Мыйзамынын аткарылышы, 2017-2030-жылдарга көп тилдүү билим берүүнү киргизүү программасын ишке ашыруу,  STEAM – билим берүү,  Кыргыз Республикасынын Президентинин «Инсандын руханий-адеп-ахлактык өнүгүүсү жана дене тарбиясы жөнүндө» Жарлыгын ишке ашыруу, Бишкек шаарындагы мектепке чейинки билим берүү уюмдарында санариптик технологиялардын колдонуу милдеттерин баса белгиледи.

— Ар бир баланын мектепке чейинки сапаттуу билимге жетүүсүн камсыз кылууда тайпалардын балдар менен толуктап түзүлүшү, анын мониторинги жана талдоосу, балдарды мектепке чейинки билим берүү менен камтууну жогорулатуу жана билим берүүнүн үзгүлтүксүздүгү «бала бакча — мектеп» өтө маанилүү, — деди башкы адис.

Тайпалардын балдар менен толуктап түзүлүшү

Ар бир баланын мектепке чейинки билим берүү мекемесинен орун алууга укугун камсыз кылуу максатында мектепке чейинки курактагы балдары бар үй-бүлөлөрдү социалдык жактан колдоо, жеке жана юридикалык жактардын укуктарын жана милдеттерин аныктоо, ошондой эле ишке ашыруу процессин жөнгө салуу максатын көздөйт. Мектепке чейинки билим берүү мекемелерине балдарды кабыл алуу, күтүү, ордун сактоо, окуудан чыгарууну ишке ашыруу процессин жөнгө салуу  максатында бала бакчаларда тайпаларды түзүү mektep.edu.gov.kg платформасында «Бишкек шаарынын муниципалдык мектепке чейинки билим берүү уюмдарын комплектөө тартиби жөнүндө» жобого ылайык жүргүзүлөт.

— 2022-2023-окуу жылында иштеп жаткан мектепке чейинки билим берүү мекемелеринин долбоордук кубаттуулугу 825 орунга көбөйдү, мектепке чейинки билим берүү мекемелери 23 380 баланы камтыды, тайпалардагы балдардын саны ашыкча болушу өткөн окуу жылына салыштырмалуу 0,85%га кыскарды. 2021-2022-окуу жылына салыштырмалуу электрондук кезекте турган балдардын саны 2382ге көбөйдү. 2022-2023 окуу жылы төрт жана бир атайы ачылды. Алсак, № 17 – Октябрь району; №8 и №18 – Ленин району; № 20, №16 атайы  –  Биринчи май району.  Учурда балдарды мектепке чейинки билим берүү менен камтууну жогорулатуу боюнча иштер жүргүзүлүүдө: шаардын жаңы конуштарында жалпы долбоордук кубаттуулугу 1860 орундуу 12 жаңы мектепке чейинки билим берүү мекемелери курулууда. Долбоордук кубаттуулугу 90 орундуу №8 мектепке чейинки билим берүү мекемесине кошумча имарат курулууда. Долбоордук кубаттуулугу 140 орундуу №26 мектепке чейинки билим берүү мекемесине кошумча имарат курулууда.  №31 мектепке чейинки билим берүү уюмунун реконструкциялоо жүргүзүлүүдө, — деди Чынара Майтикова.

«Бала бакча — мектеп»

Мектепке чейинки билим берүүнүн артыкчылыктуу багыттарынын  бири — билим берүүнүн үзгүлтүксүздүгүн камсыздоо болуп саналат. Бишкек шаарынын мектепке чейинки уюмдары орто мектептер менен кызматташат, биргелешкен иш планы жыл сайын түзүлөт жана бекитилет, окуучулардын ата-энелери «Бүтүрүүчүнүн модели» форматындагы бардык керектүү маалыматтарды алат. Маалыматка караганда сабактарга, спорттук жана театралдык оюн-зоокторго өз ара баруунун натыйжасында балдардын мектепке мотивациялык даярдыгынын деңгээли жогорулаган. Даярдоо топторунун мониторингинин анализи балдардын мектепке психологиялык даярдыгынын жогорку деңгээлин көрсөттү.

Балдардын физикалык жана психикалык саламаттыгын коргоо жана чыңдоо

Бишкек шаарынын мэриясынын Билим берүү депараменти мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын ишинин сапатына системалуу контролдукту жүргүзөт.Тамак-аш азыктарынын сапатына, алардын ар түрдүүлүгүнө контроль жүргүзүлөт, бала бакчадагы күн тартибинин аткарылышы Кыргыз Республикасынын санитардык эрежелер жана талаптарга ылайык камсыз кылынат.

Педагогдордун сандык курамы

Бишкек шаарындагы мектепке чейинки билим берүү уюмдарында бардыгы 1653 педагог бар (директорлор, методисттер, тарбиячылар, музыкалык жетекчилер, кыргыз жана орус тилдеринин мугалимдери). Окуу жылынын башына кадрлар менен толукталышы 97%ды түзөт. Жогорку педагогикалык билими бар адистер мектепке чейинки билим берүү мекемелеринин мугалимдеринин жалпы санынын 66,4% түзөт. 4% иштеп, ошол эле кезде педагогикалык жогорку окуу жайларында окушат.

Жүргүзүлгөн мониторинг төмөнкү натыйжаны    көрсөткөн: өткөн жылга салыштырмалуу жогорку педагогикалык билими бар мугалимдердин санынын 3,5%га өстү; толук эмес жогорку билимдүү мугалимдердин санынын 34%га көбөйдү; орто билимдүү мугалимдер 10,2%га кыскарды. Бул өз кезегинде мектепке чейинки билим берүүнүн сапатын жогорулатууга өбөлгө түзөт. Ошондой эле, мониторингдин жыйынтыгы көрсөткөндөй, тарбиячылардын эмгек акысынын жогорулашы менен жогорку педагогикалык билим алууну жана мектепке чейинки билим берүү уюмдарында иштөөнү каалагандардын саны өскөн.

Жаш адистер – 326, мугалимдердин жалпы санынын 24%, пенсия курагындагылар – 187. Өткөн окуу жылына салыштармылуу 14 адамга аз болуп, мугалимдердин жалпы санынын 14% түзөт.

Педагогдордун деңгээлин жогорулатуу

Билим берүү жана илим министрлигине караштуу Республикалык педагогдордун деңгэлин жогорулатуу жана кайра даярдоо институтунун графигине ылайык 2022-2023-окуу жылында Мектепке чейинки билим берүүнүн теориясы жана методикасы боюнча квалификацияны жогорулатуу курстарын 549 педагог аяктаган. Көп тилдүү билим берүү боюнча 152 педагог окуудан өтсө, STEAM-билим берүү боюнча – 87 педагог. Бардыгы 788 педагог сертификат алды. Өткөн окуу жылына салыштармалуу  21%га көп.

Мамлекеттик тилдин өнүгүүсүнүн мониторинги

20 бала бакчада билим берүү мамлекеттик тилде жүргүзүлөт, 16 — расмий тилинде жүргүзүлөт,  59 — мамлекеттик жана расмий тилинде жүргүзүлөт.

Мониторингдин жыйынтыгы мамлекеттик тилде билим берүүчү мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын санынын өсүүсү жетишсиз экендигин көрсөттү. 95 бала бакчанын ичинен 20сы гана тарбия иштерин толугу менен мамлекеттик тилде жүргүзөт.

Көп тилдүү билим берүү

2017-2030-жылдарга көп тилдүү билим берүүнү киргизүү программасын ишке ашырылып жатканы белгиленди. Алсак, Бишкек шаарындагы мектепке чейинки билим берүү уюмдарында көп тилдүү билим берүү программасын ишке ашыруунун алкагында 74 бала бакча камтылган: Биринчи май районунан – 13, Ленин районунан -17,  Октябрь районунан – 29, Свердлов районунан – 15. Бардыгы 300 педагог окуган.

2023-жылдын январь айынан тарта Социалдык интеграция борбору (Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлигинин көп тилдүү билим берүүнү ишке ашыруу боюнча өнөктөшү) Республикалык педагогикалык кызматкерлердин квалификациясын жогорулатуу жана кайра даярдоо институту менен биргеликте Свердлов району боюнча 15 бала бакчаны окутууну баштады: 15 директор жана 86 тарбиячы, методисттер жана лингвисттер билимин жогорулатышты. Свердлов району менен бирге, жаңы ачылган №6, 18, 17, 8 бала бакчалары билим алууда. Бүгүнкү күнү эки окуу модулу окутулду, дагы бир модул 2023-жылдын август-сентябрына пландаштырылган.

Көп тилдүү билим берүү программасын ишке ашыруунун туруктуулугун камсыз кылуу максатында мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын базасында көп тилдүү билим берүү боюнча Ресурстук борборлор (РБ) ачылган: №3 (Октябрь району), №5 (Ленин району).

2023-жылдын май айында эки ресурстук борбор ачылды: №53 (Ленин району) жана №4 бала бакчада (Биринчи май району).

STEAM — билим берүү

2022-жылдын сентябрь айынан баштап Ленин районундагы №22 бала бакчада «ORBITAL 3+» балдар технопаркынын модели STEAM технологиясы аркылуу сыноо үчүн киргизилген. STEAM билим берүү программасын ишке ашыруу үчүн 2023-жылдын 16-февралында №22 (Ленин району) мектепке чейинки билим берүү уюмунун базасында Ресурстук борбор (РБ) ачылды.

Мектепке чейинки билим берүүнүн 60 мугалими тарбиячынын STEAM компетенциялары жана «Орбитал 3+» балдар технопарктарынын ишин уюштуруу боюнча квалификациясын жогорулатуу курсунун программасынан өттү.

2023-2024-окуу жылына карата — Свердлов районундагы №51, 162, 100, Биринчи Май районундагы №4, Октябрь районундагы №71, Ленин районундагы №64,18 мектепке чейинки билим берүү уюмдары 2023-2024-окуу жылы № 22 МЧББУда киргизилген үлгү боюнча «ORBITAL 3+» ТЕХНОПАРКынын ишинин алкагында мектепке чейинки курактагы балдардын политехникалык жана поликөркөмдүк билимин системалык интеграциялоо борборлорун ишке киргизүүгө даяр.

Бул багытта иш алып баруу үчүн “Мектепке чейинки балдар үчүн STEAM ыкмаларын колдонуу менен илимий-техникалык, инженердик жана чыгармачылык билим берүүнүн, өнүктүрүүнүн жана тарбиялоонун модулдук программасы” иштелип чыккан.

Рухий-адептик тарбия

“2021-2026-жылдарга инсандын руханий-адептик өнүгүүсү жана дене тарбиясы жөнүндө” Концепцияны ишке ашыруу максатында Бишкек шаарында “Ата-энелер мектеби” пилоттук программасы ишке ашырылууда.

— 2023-жылы №185 бала бакчада вице-мэр В.А.Мозгачеванын катышуусу менен «Инсандын руханий-адептик өнүгүүсү жана дене тарбиясы» деген темада семинар өткөрүлдү. Семинарга 130 директор жана методисттер катышты. Кыргыздын элдик каада-салттарын сактоо жана өнүктүрүү, балдарды кыргыздын улуттук маданиятына, үрп-адаттарына, руханий-адептик баалуулуктарына тарбиялоо, өз мекенин, кыргыз элинин тилин жана маданиятын билген жана сүйгөн таланттуу балдарды аныктоо максатында “Манастын урпактары” шаардык фестивалы өткөрүлдү. Сынактын катышуучулары 2 жаштан 7 жашка чейинки балдар болду, бардыгы 10 мектепке чейинки билим берүү уюму катышты. Сынактын жыйынтыгы менен байгелер аныкталды: Баш байгени №142 алса, 1 орун — №28 (Б),  №4, 2  орун  — №12,43, 3  орун  —  № 92, 185, № 49, 112,113 бала бакчалар активдүү катышкандыгы үчүн кызыктыруучу сыйлыктарды алышты, — дейт Чынара Намарбековна.

Санариптик технологиялар

Учурда айланадагы санариптик мейкиндик жаштайынан мугалимдердин жана балдардын жашоосунун ажырагыс бөлүгү болуп калды. Ата-эне, социалдык чөйрө жана билим берүү уюмдары гана эмес, ошондой эле медиа ресурстар баланын айланадагы дүйнө, жалпы адамзаттык баалуулуктар, адамдардын ортосундагы мамилелер жөнүндөгү идеяларын калыптандыруунун булагы болуп калат. Заманбап шарттагы балдар үчүн компьютердик каражаттардын жардамы менен таанып-билүү, изилдөө, оюн иш-аракеттери, жаңы билимдерди жана таасирлерди алуунун жеткиликтүү жолу болуп саналат.

Шаардагы 95 мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын ичинен үч бала бакча интернетке кошулган эмес, интерактивдик такта 20, проектор 61 бала бакчада  бар.

Көйгөйлөр

— Бала бакчалардагы тайпалардын курамында балдардын саны ашыкча болушу, негизги (мектепке чейинки) билими бар мугалимдердин жетишсиз, бардык эле мектепке чейинки билим берүү уюмдары «Бала бакча — мектеп» билим берүүнүн үзгүлтүксүздүгүн ишке ашыра бербейт. Мамлекеттик тилде окутуу, көп тилдүү билим берүү жана STEAM компетенциялары менен топтордо иштөө үчүн методикалык жактан даярдалган педагогдор жетишсиз. Көп тилдүү билим берүү жана STEAM билим берүү топторунда иштөө үчүн мугалимдерди колдоо жана мотивациялоо системасынын жоктугу. Азыркы ата-энелердин көпчүлүгүнүн руханий жана адеп-ахлактык маданиятынын өтө төмөн деңгээли. Баланы рухий жактан калыптандыруу жана тарбиялоо маселелеринде ата-энелердин түшүнүгү жок. Педагогдорду компьютердик сабаттуулукка үйрөтүү боюнча системалаштырылган курстардын, мектепке чейинки билим берүү мекемелеринин ишмердигинде санариптик технологияларды колдонуунун бирдиктүү методикасынын жоктугу, мектепке чейинки билим берүү уюмдары керектүү инновациялык техникалар менен жабдылган эмес жана бала бакчалардагы предметтик өнүктүрүү чөйрөсү заманбап билим берүүнүн талаптарына ылайык келбейт, — дейт башкы адис.

Бала бакчаларды өнүктүрүүнүн келечеги

Жаңы бала бакчаларды куруу жана реконструкциялоо, мектепке чейинки билим берүү тармагында педагогикалык кадрларды сапаттуу түзүү маселелеринде педагогикалык, техникалык университеттер жана колледждер менен өнөктөштүктү күчөтүү, мектепке чейинки жана башталгыч мектепте билим берүүнүн үзгүлтүксүздүгүн өнүктүрүү аркылуу баланын мектепке даярдыгынын жогорку деңгээлин камсыз кылуу, мугалимдерди мамлекеттик тилде окутуу, көп тилдүү билим берүү жана STEAM компетенциялары менен топтордо иштөөгө колдоо көрсөтүү жана мотивациялоо системасын иштеп чыгуу. Шаардагы бардык бала бакчаларда «Ата-энелер мектеби» аркылуу ата-энелерди массалык түрдө окутуу, балдарды руханий-адептик жактан тарбиялоо маселелеринде үй-бүлөгө педагогикалык колдоо көрсөтүү, педагогдордун санариптик сабаттуулугунун деңгээлин жогорулатуу, санариптик технологияларды колдонуунун бирдиктүү методологиясын иштеп чыгуу, заманбап маалыматтык-коммуникациялык жабдуулар менен камсыз кылуу, ошондой эле бала бакчалардагы предметтик чөйрөнү модернизациялоо күн тартибинде турган маселелер экени айтылды.

Гүлнара АЛЫБАЕВА, “Кут Билим”