“АГАЙ” ДЕГЕН СӨЗДҮ УГУУ — МЕН ҮЧҮН ЧОҢ БАКЫТ

Бүгүнкү күндө информатика сабагы компьютерде иштөөнү, сандарды бир сандуу системасынан экинчисине которууну үйрөнүү менен эле чектелбейт.

 Заманбап информатик кандай болушу керек? 

Компьютердик жөндөмдөр бүгүнкү күндө негизги көндүмдөрдүн бири болуп саналат. Ал эми балдар «колунда гаджет менен төрөлөт» деп айтуу адатка айланганы менен, аны кантип натыйжалуу колдонууну үйрөнүү керек? Албетте, аны мектептен үйрөнөт. Бирок окуучуларга  технология дүйнөсүн көрсөтө ала турган адам ким жана заманбап информатика мугалими кандай адам болушу керектигин чечмелеп көрөлү.

Заманбап мугалимдин портретин түзүүдө биринчи кезекте жалпысынан заманбап билим берүүгө мүнөздүү болгон негизги өзгөчөлүктөргө токтоло кетүү зарыл. Бүгүнкү күндө мектеп билимдин казынасы болбой калды. Мектепте мугалим жол көрсөтүүчү болуп, окуучуларга ар бир экспонатты кылдаттык менен көрсөтүп, өзүнүн кеңири тарыхын айтып берет. Заманбап мектепти, чыгармачылык жана илимий изилдөөлөр менен алектенген, жаңы билимдерди чогуу ачкан чоң лабораторияга салыштырууга болот. Ошентип, заманбап билим берүү мурунку кылымдардын тажрыйбасынан айырмаланып, мугалим менен окуучу партанын бир тарабында иштешип, турмушта колдоно ала турган практикага багытталган билимдерди алуу алардын негизги максаты болуп саналат.

Бүгүнкү күндө информатика сабагы компьютерде иштөөнү, сандарды бир сандуу системасынан экинчисине которууну үйрөнүү менен эле чектелбейт.

Заманбап мектепте информатика – бул технология, робототехника жана маалыматты иштетүү тармагындагы көптөгөн компетенцияларды камтыган академиялык дисциплина. Демек, заманбап информатика мугалими мезгилдин чакырыктарына таазим кылуу менен өзүнүн профессионалдык горизонтторун тынымсыз кеңейтүүгө тийиш.

Заманбап информатика мугалими өзүнүн квалификациясын жана билим деңгээлин тынымсыз өркүндөтүп турган кесипкөй, эрудициялуу адис болушу керек деген тыянакка келем. Ал тез өзгөрүүлөргө ыңгайлаша билиши керек: IT индустриясы бир орунда турбайт жана тынымсыз өнүгүүдө. Мындан тышкары, информатика мугалими мыкты мугалим гана болбостон, окуучуларынын жардамчысы, кеңешчиси болууга умтулушу керек. Чыныгы мугалим – мектеп окуучуларынын жашоо сценарийинде чагылдырылган сабак сценарийлерин түзүүгө даяр жаратуучу, шыктандыруучу, режиссёр жана уюштуруучу болууга тийиш.

Мисалы, мен өзүм кантип информатика мугалими болгонум тууралуу айтып берейин. Мектепте дайыма так илимдерге кызыкчумун: жалпысынан мен бардык нерседе тактыкты жана конкреттүүлүктү жакшы көрөм, бардык сабактардын ичинен математика мен үчүн эң жакшы көргөн сабагым эле. Мектепти аяктагандан кийин Ысык-Көл мамлекеттик К.Тыныстанов атындагы университеттин математика жана маалыматтык технологиялар факультетине тапшырып, мен ошол жерден информатиканы жана программалоону үйрөндүм.

Университетте эң сонун мугалимдерден – өз ишинин чеберлеринен каныга билим алып, мектепке ишке кирдим. Арийне, мектепке келгенде дагы үйрөнө турган көп нерсе бар экенин түшүндүм. Мисалы, татаал теманы, тапшырманы, мисалды кантип түшүндүрсө болот?

Анткени, ар бир адам индивидуалдуу, ошондуктан окуучулар бир эле теманы ар кандай кабыл алат. Ошол эле нерсе ар бир класста өзүнчө болот. Биринде теманы үйрөнүү тез жүрүп кетсе, экинчисинде материалды берүүгө мамилени өзгөртүү керек.

Биз канчалык кесипкөй болсок, коом ошончолук прогрессивдүү болот 

Информатика – бул динамикалуу өнүгүп жаткан билим тармагы, бул жерде баары тез өзгөрөт, жаңы маалыматтар үзгүлтүксүз пайда болуп турат. Информатика мугалими үчүн бүгүнкү күндө актуалдуу болгон технологияларды түшүнүү өтө маанилүү. Жыл сайын окуп жаткан материалга оңдоолорду киргизип, бардык акыркы технология жана программалык камсыздоодон кабардар болуу керек, анткени көбүнчө балдар жаңы программа жөнүндө суроолорду берет же телефондун жаңы модели жөнүндө сүйлөшүүнү суранат. Кээде алардын суроолоруна жооп бере албай калган учурлар кездешет, бул мени өзүмдү тарбиялоого, өз алдымча изденип окууга түртөт. Алган билимиңизди үйрөнүү жана колдоно билүү — бул өз тармагында кесипкөй болууну каалаган адамдын осуяттары.

Мен мугалиммин, балдарды окутуп, өз алдынча үйрөнүүгө, чыгармачылыкты жаратууга жана шыктандырууга зор каалоом бар. Окуу процессин окуучулардын компьютерге болгон ишеними жана аны менен активдүү жолугушууга психологиялык даярдыгы бардай кылып курам. Мындай ыкма менен компьютер менен баарлашуу билимге болгон муктаждыкты арттырып, ар бир инсандын чыгармачылык жөндөмдүүлүгүн өнүктүрүүгө, тез өнүгүп жаткан маалымат технологиялары жана маалымат агымы дүйнөсүндө эркин багыт алуу жөндөмдөрү менен көндүмдөрүн калыптандырууга өбөлгө түзөт. Ал эми белгилүү англиялык банкир Натан Ротшильд айткандай, маалыматка ээ адам — ал дүйнөгө ээ.

Информатика эң заманбап предмет. Бул дүйнөнү ачууга жана аны өзгөртүүгө жардам берет. Азыркы балдар компьютерде жана смартфондо, интернетте жана анын кызматтарында тарбияланат. Ошондуктан, мен сабактарда балдарга алгоритмдөө жана программалоонун негиздерин, маалыматтык-коммуникациялык жана санариптик технологияларды эркин билүүнү гана үйрөтпөстөн, жаңы нерселерди үйрөнүүгө, критикалык ой жүгүртүүгө, туура нерселерди тандоого үйрөтөм.

Бүгүнкү күндө адамдан стандарттуу эмес чечимдерди кабыл алуу талап кылынган учурда, мен балдарда заманбап адамдын эң негизги сапаты болгон чыгармачылык жөндөмдү ойготууга аракет кылам. Ошон үчүн окуучуларым ойлонуп, талашып, күмөн санап, өз алдынча чечим чыгарса, чыгармачылык менен иштешсе, сабактарды эң жакшы өздөштүрдү деп эсептейм.

Ийгиликтүү, өзүн-өзү өнүктүрүүчү инсандын калыптанышы, адистердин ийгилиги жана компетенттүүлүгү өлкөнүн гүлдөп-өнүгүшүнүн ачкычы болуп саналат. Менин негизги милдетим — информатика мугалими катары окуучуларыма заманбап маалымат коомунда эркин жашоого жардам бере турган билим берүү. Окуучуга адам канчалык кесипкөй, компетенттүү жана сабаттуу болсо, ал жашаган коом ошончолук прогрессивдүү болорун түшүнүүгө жардам берүү.

Информатиканы изилдөө окуучуларга ар кандай эшикти ача турган жана иштин ар кандай тармактарында өзүн ишке ашырууга мүмкүнчүлүк бере турган ачык жол.

Мектеп — бул микрокоомдун бир түрү 

Азыркы учурда балдар компьютердин бар экендигин гана билбестен, ал жөнүндө түшүнүккө ээ болуп, техниканы колдоно билиши керек. Информатика предмети балдарга компьютер жөнүндө айтып берүүгө, анын мүмкүнчүлүктөрүн толук көрсөтүүгө, балдарды компьютерде иштөөгө даярдоого мүмкүндүк берет жана ой жүгүртүү стилин калыптандырат. Мына ушул жерде педагогикалык маселени формулировкалоо жана чечүү – маалыматтык коом дүйнөсүнө мектептен кетүүгө даярданып жаткан окуучулардын логикалык жана алгоритмдик ой жүгүртүү стилин калыптандыруу ылайыктуу.

Акыркы убакта мен мектеп бул микрокоомдун бир түрү экени жөнүндө көп ойлоно баштадым, анда балдар билимден алда канча көптү алышат. Мектепте баарлашуу жана өз ара аракеттенүү, түрдүү, кээде өтө татаал мамилелерди куруу, ар кандай турмуштук кырдаалдардан «чыга алуу» жөндөмдүүлүгү жаралат. Бала бул өз ара аракеттенүүнү өз алдынча үйрөнүшү күмөн жана мындай кырдаалда ага өзү ишенген жана кандайдыр бир көйгөйдү талкуулай турган мугалим жардамга келиши керек.

Өзүмдү өнүктүрүү багытында иштеп жатып, менин мугалимдик жеке сапаттарым, билимим, турмуштук тажрыйбам балдар үчүн талашсыз авторитет болушу керек экенин дайыма эстейм. Менин түшүнүгүмдө авторитет – бул талашсыз баш ийүүнүн, баланы авторитардык башкаруунун талабы эмес, балдар менен дайыма руханий байланыш, бири-биринин ой, сезим, тажрыйба дүйнөсүнө өз ара киришүү. Ошондуктан мен заманбап мугалим катары балдарды гана окутпастан, өзүм да окуучуларымдан үйрөнөм.

Албетте, ар бир предметтик мугалимдин профессионалдык сынактарга катышуусунун фактысынын өзү да окуучулардын жыйынтыктарын жогорулатууга өбөлгө түзөрүн, мындай учурда гана жеке натыйжалар жөнүндө айтуу адилеттүү болорун кошумчалай кетким келет.

«Жүрөгүмдү балдарга арнайм» сынагына даярдануунун бардык кыйынчылыктарын жеңип чыккан мугалим катары мен ар бир мугалим өзүнүн үлгүсү, сөзү жана иши менен окуучуларын туура жолго сала аларын ишенимдүү айта алам.

Өзүнүн сезимдерин, темпераментин чеберчилик менен башкара билген мугалим гана балдарга үлгү боло алат. Анткени, өзүнүн эмоциясынын, адамдарга болгон мамилесинин ар кандай көрүнүштөрү менен ал балдарга жогорку адептүү жүрүм-турумдун чыныгы илимин жеткирет.

Мен жаңы мода тенденцияларын, музыкалык тенденцияларды, стилдерди, кино жана оюн индустриясындагы жаңылыктарды түшүнүү үчүн саясий жана маданий окуялардан кабардар болууга аракет кылам. Менин оюмча заманбап мугалим өз сабагын гана жакшы билбестен, ар тараптуу, дилгир, чыгармачыл адам болушу керек. Окуткан балдарымдын мени: “Информатикадан, робототехникадан берген агайым” деп айтканын угуу — мен үчүн зор бакыт!

Туратбек ИМАНБЕКОВ,

Ысык-Көл облусу,

Ак-Суу районундагы М.Мамакеев атындагы

инновациялык-гимназия мектебинин жана

Ак-Суу райондук Балдарга билим берүү борборунун

информатика жана робототехника мугалими