Электрондук окуу китеп — заманбап билим берүүнүн маанилүү бөлүгү

Санариптик технологиялардын өнүгүшү менен билим берүү процессинде жаңы окутуу куралдарына болгон муктаждык өсүп жатат. Электрондук окуу китептери заманбап билим берүү чөйрөсүндө окуучулар жана мугалимдер үчүн ар кандай мүмкүнчүлүктөрдү жана артыкчылыктарды сунуштап, окутуунун натыйжалуулугун жогорулатууда өзгөчө роль ойнойт.

Электрондук окуу китептери – бул салттуу басма окуу китептеринин санариптик версиялары, алар компьютерде, планшетте, смартфондо жана электрондук китеп окуткучтарда колдонуу үчүн арналган. Бул окуу ресурстары текстти, сүрөттөрдү, аудиолорду, видеолорду жана интерактивдүү элементтерди камтып, аларды билим берүү процессинде колдонууга ийкемдүү жана ыңгайлуу кылат. Электрондук окуу китептеринин басма аналогдорунан негизги айырмасы — мультимедиалык компоненттерди жана интерактивдүү функцияларды интеграциялоо мүмкүнчүлүгү, бул окуу материалдарын натыйжалуу өздөштүрүүгө өбөлгө түзөт.

Электрондук окуу китептери колдонуучуларга интернет же локалдык тармактар аркылуу маалыматка жетүү мүмкүнчүлүгүн берип, түзмөктөргө офлайн режиминде колдонуу үчүн да жүктөлүшү мүмкүн. Бул аларды салттуу, аралыктан жана аралаш окутуу үчүн ыңгайлуу куралга айлантат.

Электрондук окуу китептеринин түрлөрү

Электрондук окуу китептери функциялары жана материалды сунуштоо ыкмасы боюнча айырмаланат. Электрондук окуу китептеринин негизги түрлөрү төмөнкүлөрдү камтыйт:

Интерактивдүү электрондук окуу китептери:

Окуучулар өз ара аракеттене турган элементтерди камтыйт: баскычтар, шилтемелер, интерактивдүү тапшырмалар жана тесттер.

Окуучуларга окуу темпин көзөмөлдөөгө жана дароо кайтарым байланыш алууга мүмкүндүк берет.

Мультимедиалык электрондук окуу китептери:

Видео, аудио, анимациялар сыяктуу мультимедиалык элементтерди камтып, окуу материалдарын көрсөтүүгө жана түшүндүрүүгө жардам берет.

Мультимедиалык контент татаал концепцияларды жакшыраак түшүнүүгө жана маалыматты сактап калууга өбөлгө түзөт.

Адаптивдүү электрондук окуу китептери:

Окуучулардын жеке муктаждыктарына жараша мазмунду адаптациялоо үчүн жасалма интеллект технологияларын колдонушат.

Ар бир окуучунун билим деңгээлине жана окуу темпине ылайыкташып, персоналдаштырылган тапшырмаларды жана материалдарды сунуштайт.

Толукталган реалдуулук (AR) менен электрондук окуу китептери:

Камеранын жардамы менен окуу материалын реалдуу дүйнөдө визуалдаштырууга мүмкүндүк берген толукталган реалдуулук элементтерин камтыйт.

3D моделдерди, интерактивдүү карталарды жана башка элементтерди камтып, окутууну көрсөтмөлүү жана кызыктуу кылат.

Мобилдик электрондук окуу китептери:

Смартфондордун жана планшеттердин экрандарынын чектөөлөрүн эске алып, мобилдик түзмөктөрдө колдонуу үчүн атайын иштелип чыккан.

Мобилдик жеткиликтүүлүк үчүн оптималдаштырылган, бул аларды жолдо окууну каалаган окуучулар үчүн ыңгайлуу кылат.

Бул электрондук окуу китептеринин түрлөрү окуу материалдары менен ар түрдүү жолдор менен өз ара аракеттенүүнү камсыз кылып, заманбап окуучулардын талаптарына жана каалоолоруна ылайыкташкан ийкемдүү жана адаптивдүү окутуу процессин жүргүзүүгө өбөлгө түзѳт.

Электрондук окуу китептеринин артыкчылыктары:

Электрондук окуу китептери ар кандай түзмөктөрдө — компьютерде, планшетте, смартфондо оңой ачылып, окууга ыңгайлуу шарттарды түзөт. Окуучулар жана мугалимдер материалдарга каалаган убакта жана каалаган жерден жетүү мүмкүнчүлүгүнө ээ болушат, бул өзгөчө аралыктан жана аралаш окутуу формаларында абдан ыңгайлуу.

Контентти жаңыртуу:

Электрондук окуу китептерин жаңыртуу оңой, ошондуктан алар ар дайым актуалдуу жана заманбап маалыматты камтыйт. Бул өзгөчөлүк окуучуларга эң акыркы билимге жана маалыматка жетүүнү камсыздап, басма китептерге караганда бир топ артыкчылыктуу кылат, анткени басма китептер убакыттын өтүшү менен эскирип калат.

Материалды кабыл алууну жакшыртуу үчүн мүмкүнчүлүктөр:

Электрондук окуу китептери текстке кошумча видео, аудио, сүрөттөр жана анимациялар сыяктуу мультимедиалык элементтерди камтып, окуу материалын жакшыраак түшүнүүгө жардам берет. Мультимедиалык контент татаал концепцияларды түшүндүрүүдө жана окуучулардын кызыгуусун арттырууда чоң роль ойнойт.

Ресурстарды үнөмдөө (убакыт, акча):

Электрондук окуу китептери салттуу басма китептерге караганда арзан болушу мүмкүн, анткени басып чыгаруу, жеткирүү жана жаңылоо чыгымдары жокко эсе. Ошондой эле электрондук китептерди колдонуу окуучулардын убактысын үнөмдөп, тез издөөгө жана дароо окууга мүмкүнчүлүк берет. Мындан тышкары, бул китептердин колдонулушу кагаздын керектелишин азайтууга өбөлгө түзөт, бул экологиялык жактан дагы натыйжалуу болуп саналат.

Электрондук окуу китептерин колдонуудагы кемчиликтер жана кыйынчылыктар

Техникалык жабдуу жана интернетке жеткиликтүүлүктүн зарылдыгы:

Электрондук окуу китептерин колдонуу үчүн окуучуларга жана мугалимдерге компьютер, планшет, смартфон сыяктуу техникалык жабдуулар жана туруктуу интернет байланышы керек. Бардык мектепте жана үй-бүлөдө мындай мүмкүнчүлүктөр болбой калышы мүмкүн, бул электрондук китептерди колдонуудагы негизги тоскоолдук. Бул өзгөчө айыл жеринде жана аз камсыз болгон үй-бүлөлөрдө билим алуу мүмкүнчүлүгүн чектейт.

Узак убакыт экран алдында отурганда көз чарчайт:

Экранга узак убакыт кароо көздүн чарчашына, кургашына жана көрүүнүн начарлашына алып келиши мүмкүн. Мындан тышкары, экран алдында узак убакыт отуруу омуртканын, моюндун жана жалпы ден соолукка терс таасирин тийгизет. Бул көйгөйлөрдү чечүү үчүн экран убактысын чектөө жана эргономикалык эрежелерди сактоо зарыл.

Психологиялык аспектилер (концентрациянын төмөндөшү, алаксытуучу факторлор):

Электрондук түзмөктөрдө окуу учурунда интернеттеги ар кандай билдирүүлөр, социалдык тармактар жана оюндар сыяктуу алаксытуучу факторлор окуучулардын концентрациясынын төмөндөшүнө алып келиши мүмкүн. Бул өзгөчө өзүн-өзү башкаруу жана тартипти сактоо көндүмдөрү толук калыптана элек окуучулар үчүн көйгөйлүү болуп саналат. Ошондой эле экран аркылуу алынган маалыматты кабыл алуу кээде басма материалдарга караганда кыйын болушу мүмкүн.

Электрондук жана басма окуу китептерин салыштыруу

Эки форматтын натыйжалуулугун салыштырып, төмөнкү жыйынтыкка токтолдук:

Көптөгөн изилдөөлөрдүн жыйынтыктары электрондук жана басма окуу китептеринин натыйжалуулугу ар кандай факторлорго, мисалы, окуу контекстине, окуучулардын жаш өзгөчөлүктөрүнө, окуу материалдарына жана жеке артыкчылыктарга жараша болорун көрсөтүүдө. Айрым изилдөөлөр электрондук окуу китептери интерактивдүү элементтердин жана мультимедиялык мүмкүнчүлүктөрдүн аркасында окуу натыйжаларын жакшыртууга мүмкүндүк берерин көрсөтөт. Мисалы, видеолорду жана анимацияларды колдонуу татаал концепцияларды жакшыраак түшүнүүгө жардам берет, ал эми киргизилген тесттер жана тапшырмалар дароо кайтарым байланыш берип, билимди бекемдөөгө өбөлгө түзөт.

Ошол эле учурда, кээ бир окуучулар үчүн басма окуу китептери дагы деле натыйжалуу болуп кала берүүдө. Кагаздан окуу көзгө болгон жүктөмдү азайтып, китеп менен физикалык аракеттенүү аркылуу, мисалы, саптарды белгилөө, четтерине жазуу жана барактардын визуалдык эстелүүсү аркылуу текстти жакшыраак түшүнүүгө жана эстеп калууга өбөлгө түзөт. Басма китептер алаксытуучу факторлорду (мисалы, билдирмелер, социалдык тармактар ж.б.) жокко чыгарып, концентрацияны жакшыртууга жардам берет.

Электрондук окуу китептеринин мектептеги окуу процессиндеги актуалдуулугу

Электрондук окуу китептеринин аралыктан окутуудагы ролу:

Электрондук окуу китептери аралыктан окутууда негизги ролду ойнойт, анткени алар окуучулардын жайгашкан жерине карабастан окуу материалдарына жетүү мүмкүнчүлүгүн камсыз кылат. Алар окуу процессин ийкемдүү форматта уюштурууга мүмкүндүк берет, анда окуучулар өздөрү үчүн ыңгайлуу убакта жана темпте окуй алышат. COVID-19 пандемиясынын шарттарында көптөгөн мектептер аралыктан окутууга өтүүгө аргасыз болушканда, электрондук окуу китептери билим берүү процессинин үзгүлтүктүү болушун камсыз кылган алмашкыс куралга айланды. Алар интерактивдүү тапшырмаларды, мультимедиялык материалдарды жана тесттерди камтып, окуучулардын көңүлүн топтоого жардам берип, окууну аралыктан жүргүзгөндө дагы натыйжалуу кылат.

Ар кайсы өлкөлөрдө электрондук окуу китептерин ийгиликтүү киргизүү мисалдары:

Түштүк Корея: Түштүк Корея «Smart Education» улуттук программасынын алкагында электрондук окуу китептерин ийгиликтүү киргизген. Электрондук окуу китептери интерактивдүү функцияларды, видео сабактарды жана адаптивдүү тесттерди камтып, окууну персоналдаштырууга мүмкүндүк берет. Өлкөнүн өкмөтү инфраструктураны өнүктүрүүгө жана мугалимдерди окутууга инвестиция салган, бул санариптик окуу материалдарына ийгиликтүү өтүүгө шарт түзгөн.

Сингапур: Сингапурда электрондук окуу китептери «FutureSchools@Singapore» демилгесинин алкагында активдүү колдонулат. Сингапур мектептери электрондук жана басма ресурстарды айкалыштырган гибриддик моделди колдонушат. Электрондук окуу китептери онлайн платформалар менен толукталат, алар персоналдаштырылган окуу программаларын жана интерактивдүү материалдарды сунуштайт.

АКШ: АКШда көптөгөн мектептер, өзгөчө «1:1» программаларынын алкагында, ар бир окуучуга өз түзмөгүн берген электрондук окуу китептерин колдонууга өтүштү. Мектеп округдары интерактивдүү окуу китептери, видео сабактар жана биргелешкен иш үчүн платформалар сыяктуу санариптик ресурстарды киргизип, бул окутуу мүмкүнчүлүктөрүн кыйла кеңейтип жатат.

Мектептерге электрондук окуу китептерин киргизүү боюнча сунуштар:

Инфраструктуранын даярдыгын баалоо: Электрондук окуу китептерин киргизүүдөн мурун, мектептер техникалык инфраструктурасын, анын ичинде түзмөктөрдүн болушун, жогорку ылдамдыктагы интернетке жеткиликтүүлүгүн жана IT адистеринин колдоосун баалоосу керек.

Мугалимдерди жана кызматкерлерди окутуу: Электрондук окуу китептерин ийгиликтүү киргизүү үчүн мугалимдерди жана мектептин персоналын окутуп, алардын санариптик ресурстарды окуу процессинде натыйжалуу колдонууга үйрөтүү зарыл. Мунун маанилүү бөлүгү — электрондук окуу китептерин колдонууга жана технологияларды окуу программаларына интеграциялоого багытталган кесиптик өнүгүү.

Кадам сайын киргизүү жана натыйжалуулукту баалоо: Пилоттук долбоорлордон баштап, электрондук окуу китептерин колдонуу масштабын бара-бара кеңейтүү сунушталат. Окуу натыйжаларына тийгизген таасирин көзөмөлдөө үчүн натыйжалуулукту үзгүлтүксүз баалап, зарыл учурда ыкмаларды тууралоо маанилүү.

Ата-энелерди жана окуучуларды колдоо: Электрондук окуу китептеринин артыкчылыктарын түшүндүрүп жана бул куралдарды колдонууга үйрөтүп, ата-энелер жана окуучулар үчүн маалыматтык колдоо көрсөтүү зарыл. Бул вебинарларды, нускамаларды өткөрүүнү жана маалыматтык материалдарды берүүнү камтышы мүмкүн.

Бул сунуштар мектептерге электрондук окуу китептерин натыйжалуу киргизүүгө, билим берүүнүн сапатын жакшыртууга жана окуу процессин заманбап санариптик талаптарга ылайыкташтырууга жардам берет.

Изилдөөнүн жыйынтыктары электрондук окуу китептери заманбап мектептик окуу процессинде маанилүү курал болуп саналарын жана колдонууга ыңгайлуулук, жеткиликтүүлүк, мазмунду үзгүлтүксүз жаңыртуу жана мультимедиялык элементтерди интеграциялоо сыяктуу бир катар артыкчылыктарды камсыз кыларын көрсөттү. Алар, айрыкча, аралыктан окутууда маанилүү ролду ойнойт жана окуучуларга интерактивдүү жана персоналдаштырылган окуу материалдарына жеткилик берет.

Ошол эле учурда, электрондук окуу китептерин колдонуу техникалык жабдууларга жана интернетке жеткиликтүүлүккө муктаждык, ошондой эле экрандарды узак колдонууда ден соолукка жана көңүлдүн топтолушуна байланыштуу мүмкүн болгон көйгөйлөр сыяктуу кээ бир кыйынчылыктар менен коштолот. Бул кемчиликтерге карабастан, электрондук окуу китептери билим берүүдө маанилүү орунду ээлейт жана аларды туура киргизүү окуунун сапатын кыйла жакшырта алат.

Муратбек Касымалиев, билим берүү жана илим министринин орун басары