МАМЛЕКЕТТИН ПАЙДУБАЛЫН ТҮПТӨӨ ҮЙ-БҮЛӨДӨН БАШТАЛАТ
- 20.03.2015
- 0
«Үй-бүлө – коомдун башаты», — деп эзелтен айтылып келген. Үй-бүлө — бул чакан мамлекет десек жаӊылышпастырбыз. Турмуш көрсөткөндөй, үй-бүлө канчалык үлгүлүү жана бекем болсо — мамлекет да бакубат болот. Жаштарды турмушка даярдоо — улуу муундун ыйык парзы. Биз кандай тарбия берсек, ошого жараша үзүрүн көрөбүз.
Кыргыз Республикасынын Конституциясынын 2-бөлүгүнүн 36-беренесинде жана ошондойэле, КР “Үй-бүлө” кодексинин 1-бөлүмүнүн 1-беренеси белги-ленгендей: “Үй-бүлө — коомдун негизи. Үй-бүлө, аталык, энелик, балалык — бүткүл коомдун камкор-дугунун жана айрыкча мыйзамдык коргоонун жүйөсү. Мамлекет жа-рандарды үй-бүлөлүк турмушка, жубайлыкка, аталыкка жана эне-ликке даярдоону камсыз кылат.
КР “Үй-бүлө” кодексинин 1-бөлүгүнүн 68-беренесинде бел-гиленгендей: ”Ата-энелер бала-ны тарбиялоого, алардын билим алышына, камкордук көрүүгө, жашына жана жөндөмдүүлүгүнө жараша анын иш-аракетин жетектөөгө теӊ укуктуу жана милдеттүү. Ата-энелер баланын толук өсүшү, билим алышы, ден соолугунун чыӊдалышы, аны үй-бүлөдө жана коомдо өз алдынча турмушка даярдоо үчүн зарыл шарттарды түзүүгө милдеттүү…”.
Бала толук кандуу үй-бүлөдө тарбияланыш керек экени бар-дыгына маалым. Апанын жана атанын мээримин, камкордугун көргөн, үй-бүлөнүн мыйзамдары жана турмуштук мектеби менен таасирленген бала татыктуу тар-бия алат эмеспи.
Үй-бүлө мыйзамдарын билген, тарбия көргөн адам анын бийлиги-не баш ийет, үй-бүлөнүн, балда-рынын алдында жоопкерчиликти сезет. Бүгүнкү күнүөзүнүн укук-милдеттерин сезбеген, өзү билген көндүмүндө жашап, кетирген ка-таларына, кылган кылмыштарына жазаланбай жүрүп коомчулукка жана өзүнө зыян тийгизген адам-дардын саны арбын. Буга мисал, коомдогу миграция маселеси ме-нен байланышкан бир топ терс көрүнүштөр: Ата-энесинин кам-кордугунан ажыраган балдардын саны, ажырашкан үй-бүлөлөрдүн, карызга батып үй мүлкүнөн ажы-раган жарандардын саны, СПИД, кургак учук илдети менен оору-гандардын, зордукка кабылган-дардын, жабыр тартып майып болуп калгандардын саны, өз өмүрүн кыйган балдардын саны, туулгандыгы тууралуу күбөлүгү жок окуучулардын, мектепке тар-тылбаган балдардын саны, мерт болгон энелердин жана балдар-дын саны, жарандык үй-бүлөлүк каттоосу жок үй-бүлөлөрдүн саны, көп аял алган эркектердин саны көбөйүүдө ж.б.
Бул проблемаларды чечүүүчүн мамлекеттик деӊгээлде өзгөчө комплекстүү механизм-дерди иштеп чыгуу, ошолордун катарында үй-бүлө институтун бекемдөө, мыйзамдардын ал-дында ата-энелердин жоопкер-чилигин күчөтүү, алардын укуктук билимин жогорулатуу, үлгүлүүүй-бүлөнүн тажрыйбасын пайда-лануу, болочок үй-бүлөнүн мекте-бин ачуу муктаждыгы замандын талабы болууда. Анткени үлгүлүүүй-бүлөнүн тажрыйбасы ата-эне-ден балдарына мурас болуп өтүп, жаштардын кийинки турмушунда жакшы көнүмүшкө айланаарына көз жетет.
Баланы калыптандырып эре-зеге жеткирүүдө көп эркелетпей, даяр оокатка көндүрбөй, турмуш-тун ысык-суугуна тарбиялап, са-бырдуулукка, жоготууга да, жара-тууга да көндүрүп, аракеттенүүгө багыт берсек, кийинки турмушу-на даяр, ыймандуу, күйүмдүү болуп өз алдынча оокат кылып кетээри талашсыз. Мыйзамда көрсөткөндөй үй-бүлө саясатын турмушка ашырууда мамлекет үй-бүлөлүк турмушка, жубайлыкка, аталыкка жана энеликке атайын даярдоону камсыз кылуусу тийиш.
Биздин коомдо “мыйзамдар талаптагыдай иштебейт” деген түшүнүк бар. Кээ бир мыйзамдар бири-бирине карама-каршы кел-ген учурлар да кезигет. Мыйзам-дарды толук кандуу иштетиш үчүн аларды даана, туура пайдалана билиш керек. Өз укуктарын кор-гой билүү үчүн калктын калыӊ катмарына мыйзамдарды кеӊири жеткирүү үчүн, атайын укук та-анытуучу адистикти киргизүүнү сунуштаганды туура көрөр элем.
“Көч бара-бара түзөлөт” де-гендей, бири-бирин сыйлаган, түшүнгөн, ынтымактуу, гендер-дик сезимтал үй-бүлөгө жетишиш үчүн болочок эне жана болочок атага маалымдуулук, укуктук би-лим, турмуштук тажрыйба керек десек жаӊылбастырбыз.
Ошого байланыштуу, жаш-тарды калыптандырууда үй-бүлө саясатын мамлекеттик деӊгээлде кыймылдаткыч күч катары көрүп, жер-жерлерде “Болочок үй-бүлөнүн мектебин” ачып, үйлөнөөрдүн алдында жаштарга билим берүү, сала-маттыкты сактоо, жарандык ак-тыларды каттоо органдары менен биргелешип атайын програм-манын негизинде белгиленген тартипте жана мөөнөттө башка мамлекеттердин тажрыйбасына таянып, болочок жаш жубайларга тиешелүү таалим-тарбия берип, өкмөттүк деӊгээлде туруктуу иш жүргүзүүнү сунуштар элем. Ант-кени буга мамлекеттин саясаты, мыйзамдары, коомдун ментали-тети да дал келет.
«Болочок үй-бүлө мектебинин» максаты жана артыкчылыктары:
— Жаштарды турмушка даяр-доо, болочок үй-бүлөнү калып-тандырууга көмөктөшүү;
— Үй-бүлөдөгү баланын алдын-да ата-эненин функционалдык милдеттерин аткарууга үйрөтүү, эркек балдарды келечекке — ата, кыздарды — эне катары калыптан-дыруу;
— Жаш аялды эрежеге ылайык баласын туура асыроого, туура тамактантууга, күйөөсүн аздектеп күтө билүүгө багыттоо;
— Эркекке үй-бүлө багууга, аял-га — энени ызаттоого, үй эмгегин туура бөлүштүрүүгө багыт берүү;
— Мыйзам чегинде ата-эненин укук-милдеттерин, үй-бүлөнүн кы-зыкчылыгын коргоону, баланын — эненин укугун коргоону таанытуу;
— Атайын программанын не-гизинде кесипке багыт берүү, ыксыз чыгымдарды кыскартууга багыттоо, үй-бүлө экономикасын пландаштырууга үйрөтүү;
— Үй-бүлөнүн турмуштук көндүмүн калыптандырууну үйрөтүү;
— Үлгүлүүүй-бүлө түзүп, ынты-мактуу жашоого багыттоо болуп эсептелет.
Болочок үй-бүлөнүн мекте-бин бүткөндө жаш жарандардын арасында үй-бүлө маданияты, тукум улоо саламаттыгы боюнча маалымдуулук, укук-милдеттер боюнча билим көбөйөт, болочок ата жана эненин турмуш курууга көз карашы өзгөрүлөт, гендердик сезимталдык калыптанат, балдар-дын, энелердин, аталардын ден соолугун чыӊдоо боюнча аракет-тер жумшалат;
— Энелердин жана балдардын мерт болушу, ажырашуулар, үй-бүлөлүк зордук-зомбулук, кыз ала качуу азаят, туугандык никеге турууга, эрте турмуш курууга, “ин-цестге” жол берилбейт;
— Эркектин жана аялдын, үй-бүлөнүн жана балдардын алдын-да жоопкерчилиги күчөйт;
— Жаш жубайлар өз убагында ЖААКтан (ЗАГС) каттоодон өтүүгө жана төрөлгөн балага өз убагын-да күбөлүк алууга милдеттенме алышат;
— Бир үй-бүлөдө туруктуу жа-шоо көндүмү калыптанат;
— Үлгүлүү үй-бүлөнүн таж-рыйбасы ата-энесинен мурас болуп, балдарынын кийинки турмушуна өтүп уланат. Үлгүлүү үй-бүлөлөрдүн саны арбыйт. Мам-лекеттин пайдубалын түптөө үй-бүлөдөн башталат.
Н.ИСМАНОВА,
Кара-Кулжа районунун акиминин социалдык маселелер боюнча орун басары.
Комментарии