Түз жана тескери пропорциялуулук

Абдирашитова Каныкей, Сузак районуна караштуу №18 А. Караев атындагы жалпы билим берүүчү орто мектебинин математика мугалими

Математика, 6-класс

Сабактын максаты: Бул түшүнүктөрдүн чыныгы жашоодогу баалуулуктарын ачуу менен окуучуларды түз жана тескери пропорциялуулукту үйрөнүүгө  шыктандыруу жана кызыктыруу

Сабактын тиби: Комбинацияланган

Сабактын методу: интерактивдүү метод

Сабактын жабдылышы: окуу китеби,маркер,ватман,слайд, проектор

Сабактын убактысы: 45 мүнөт

Сабактын жүрүшү: Саламдашуу,уюштуруу (жагымдуу маанай түзүү), үй-тапшырмасын текшерүү, окуучуларды топторго бөлүп алуу.

1-топ

2-топ

Кызыктыруу: Логикалык суроолор: https://youtu.be/fFxSkVWfNNs?si=ZK-fm1TEkCHb_4Ul

Сабакты окуучуларга суроо берүү менен баштайбыз:

1. Пропорция деген эмне?
2. Пропорцияларды окугула: х:а=у:в
3. 4:2=6:3 четки мүчөлөрүн,ортоңку мүчөлөрүн окугула.

Жоопбу: 1. Эки катыштын барабардыгы пропорция деп аталат.

2. х тин у ке болгон катышы, а нын в га болгон катышы
3. 4 жана 3 четки, 2 жана 6 ортоңку мүчөсү

Изилдөө. 1. Миша 36км аралыкты басып өттү. Эгерде: 1;3;6;10 саатта келсе,кандай ылдамдык менен кыймылдаган?

2. Миша 4км/саат туруктуу ылдамдыкта жол жүргөн. Ал 1;3;6;10 саатта касы аралыкты басып өтөт?

Убакыт жана аралык — пропорцияналдуу чоңдуктар.

1. Миша канчалык көп саат жол жүрсө,анын кыймылынын ылдамдыгы ошончолук азаят.
2. Миша канчалык көп саат жол жүрсө,ал ошончолук көп аралыкты басып өтөт.

Түшүндүрүү:

Мисалы: Катер 5 саатта 100 км аралыкты сүзүп өткөн. Ал ошондой эле ылдамдык менен 3 саатта канча аралыкты сүзүп өтөт?

5  саат______ 100 км

3  саат______Х км

5:3=100:Х

5*Х= 3*100

5х=300

х=300:5

х=60                Жообу: 60 км

Өз алдынча иштөө.  Окуучулар көнүгүүлөрдү аткарышат.

1-маселе. 5 чакмак дептер үчүн 40 сом төлөнгөн. Ушундай эле 12 дептер үчүн канча сом төлөнөт?

Берилди                                   Чыгаруу

5 дептер- 40 сом                  5:12=40:х

12 дептер-  х сом                 5х=40*12

5х=480

х=480:5

х=96      Жообу: 96

2-маселе. Бөлмөнүн узуну 7 м,туурасы 4 м. Ошондой эле аянттагы экинчи бир бөлмөнүн туурасы 5,6 м, узуну канча метр?

Берилди                                          Чыгаруу

Узуну  7 м   —   х м                   5,6х=7:4

Туурасы 5,6м — 4 м                    5,6х=7*4

5,6х= 28

х =28:5,6

х = 5          Жообу: 5 м

Окуучуларга суроо берилет. Ушул маселелердин  кайсынысы түз жана тескери пропорцияналдуу? Топтор  өздөрүнүн маселелерин түз же тескери пропорцияналдуу экенин айырмалап айтышат.

Үй тапшырма. 88-бет  №347

Баалоо. Тест менен иштөө

1. Пропорциянын ортоңку мүчөлөрүнүн суммасын тапкыла. 7:5=14:10

а)12    б)17     в) 19              Туура жооп: 19

2. Пропорцияны чыгаргыла

15:3х=10:4

А) 2    б)3     в)4                     Туура жооп: 2

3. Тик бурчтуктун узуну 12дм,туурасы 6дм. Ошондой эле аянттагы башка бир тик бурчтуктун узуну 9дм. Анын туурасы канча дециметр?

А)8      б)  9    в)  7                  Туура жооп: 8