СОЦИАЛДЫК ПЕДАГОГДОРГО

Азыркы мезгилде экономикалык, саясий кырдаал, элдин социалдык абалы өзгөрдү. Ата-энеси жумушсуз калган балдарга, толук эмес үй-бүлөлөргө, аракеч, банги, качкын ата-энелердин балдарына, жетим, майып ж.б. балдарга жардам берүү зарылчылыгы бар. Ата-энесинин жумушсуздугунун курмандыгына учурашынын натыйжасында девианттык (адептик нормадан четтеген), деликвенттик (укуктук нормадан четтеген) жүрүм-турумга келген, багар-карары жок калган, ден соолугу начарлаган балдарга жардам берүү боюнча социалдык педагогдорго талап жогору коюлууда.

Кыргыз Республикасынын Конституциясында үй-бүлө, балалык – бүткүл коомдун камкордугуна алынат жана мыйзам менен артыкчылыктуу корголот. Ар бир бала анын дене боюнун, акыл-эсинин ички руханий ыймандык жана социалдык өнүгүүсү үчүн зарыл болгон жашоо деңгээлине укуктуу — деп жазылган. Бул Конституциялык жобонун аткарылышына социалдык педагогдордун ролу зор.

Социалдык маселелердин ийгиликтүү чечилиши, билим берүү системасында (мектепте, орто, жогорку окуу жайларда ж.б.) жүргүзүлгөн расмий таалим-тарбия (класстан, мектептен тышкары иштер, окуучу менен жеке иштөө, жамааттык, топтук иш-чаралар ж.б.) иштеринин инсандын өсүп-өнүгүүсүн материалдык жана руханий негизин түзүп турган моралдык-психологиялык жакшы климаттын түзүлүшү менен байланышы бар. Жаш муундун социалдык көйгөйлөрүн чечүүгө өз убагында жардам берилсе, алардын өнүгүшүнө ыңгайлуу социалдык шарттар түзүлсө, жардамга муктаж болгон балдарга камкордук көрүлсө, өз маселесин балдар өздөрү чечүүгө үйрөтүлсө, социалдык маселелер ийгиликтүү чечилет.

Эртеңки коомдун экономикалык, маданий, идеологиялык, социалдык, адеп-ахлактык, руханий өнүгүшүнө социалдык педагогдордун бүгүнкү ишинин залакасы тийбей, пайдасы болсо, баланын өнүгүшүнө ыңгайлуу шарттар түзүлсө, коомдун өнүгүшүнө карай ар бир инсандын гармониялуу кошулууга аракети болсо, ошончолук коом өнүгүү артыкчылыгына ээ болмок. Педагогдор, социалдык педагогдор эртеңки муунга проблема калтырбай, өнүгүүгө даяр муунду калтырууга милдеттүү. Социалдык педагогдун натыйжалуу аракети ар бир бала үчүн эле пайдалуу болуп чектелбестен, эртеңки коомдун өнүгүшү үчүн да пайдасы бар.

Социалдык педагогдордун натыйжалуу иштеши үчүн үй-бүлөнү жана балдарды социалдык коргоо боюнча укуктук, нормативдик документтерди, өкмөттүк токтомдорду, социалдык педагогдун милдеттерин, жергиликтүү балдар иштери боюнча комиссиянын (БИК) ишин, балдардын социалдык көйгөйлөрүн, жергиликтүү проблемалуу үй-бүлөлөрдүн абалын, баланы өнүктүрүү шарттарын ж.б. билиш керек. Балдарга төмөнкү маселелер боюнча социалдык педагог жардам бериши зарыл:

• социалдык укуктук жардамы – балдардын укугун коргоо, алардын үй-бүлөгө, никеге, эмгекке, атуулдук укуктары боюнча маалымат берип, тарбия иштерин жүргүзүү;
• социалдык реабилитациялык жардам: жардамга муктаж балдарга психологиялык, моралдык, эмоциялык жактан колдоо көрсөтүү, калыбына келтирүү, ден соолугун оңдоого жардам берүү;
• социалдык-тиричилик жардамы – балдардын турмуш шартын оңдоого, үй-бүлөлүк турмуш шартын жана үй-бүлөлүк начар жагдайды түзөтүүгө карата багыт берүү;
• социалдык-медициналык жардам – оорулуу балдардын ден соолугуна көз салуу, жашы жете элек аракечтикке, баңгиликке берилген балдар менен иштөө, өзүн тейлей албагандарга патронаждык кол кабыш кылуу, дарылануусун көзөмөлдөө;
• социалдык-психологиялык жардам – үйдөгү, көчөдөгү, топтогу терс таасир тийгизген көрүнүштөрдү жоюуга, өз ара мамилелерди оңдоого, жылуу маанай, жакшы жагдай түзүүгө аракеттенүү;
• социалдык-педагогикалык жардам – балдардын ата-энеси менен мамилесин жакшыртуу, үйдөн качкан, тил албаган, тартипсиз, жаман жолго түшкөн балдарды тарбиялоо, оң жолго салуу;
• балдарды социалдык жактан коргоо – социалдык колдоо көрсөтүү боюнча маалымат берүүчү кызматтар жөнүндө билдирүү. Адистештирилген социалдык уюмдардын кызматы: балдар үйү, атайын мектептер, реабилитация борбору ж.б. Муниципалдык социалдык кызмат: социалдык-педагогикалык борбор, маданий-спорттук комплекс, социалдык коргоо бөлүмү, чыгармачыл балдар уюму, садака (благотворительность) берүүчү уюмдар, ар кандай коомдук фонддор, психологиялык жардам берүүчү борбор, ден соолукту калыбына келтирүүчү профилакторий, кошумча билим берүүчү курс ж.б. Маданий кызматтар: өспүрүмдөрдү өнүктүрүүчү клубдар, маданий клубдар, элдик кол өнөрчүлүк чеберчилигин өнүктүрүүчү ийримдер, оюн аянтчалары ж.б.

Август кеңешмесинде социалдык педагогдорго төмөнкү маселелерди талкуулоону сунуш этебиз:

1. Социалдык жардамга муктаж балдар менен иштөөнүн түрлөрү жана формалары.
2. Мигрант ата-энелердин балдарына психологиялык, эмоционалдык, моралдык көмөк көрсөтүү.
3. Жетим, толук жетим (ата-энесиз) социалдык жетим калган балдарга камкордук көрүү.
4. Физикалык, психикалык, сексуалдык зордук-зомбулукка дуушар болгон балдарга жардам берүү.
5. ХХI кылымда балалыкты коргоо боюнча эмгектер, ойлор идеялар, аракеттер, мамлекеттин саясаты.
6. Азыркы шартта социалдык жардамга муктаж (социалдык жетим б.а. багар-карары жок балдар, курмандыкка учураган, качкындардын балдары, аракеч ата-энесинин ырайымсыздыгынан жабыр тарткан балдар, майып) балдар менен иштөө.
7. Тарбияланышы кыйын, тобокел тобуна кирген, девианттуу (адептик-нормадан четтеген), деликвенттүү (укуктук нормадан чектеген) балдар менен иштөө.
8. Социалдык педагогдун зээндүү, зирек, таланттуу, чыгармачыл балдар менен иштөөсү.
9. Диний секталарга, батыштын субъективдүү маданиятын туураган, псевдомаданий топторго кирген, туура эмес багыттагы, терс жолго түшкөн балдар менен иштөө.
10. Компьютердик бүлдүрүү, жардыруу, киши өлтүрүү ж.б. оюндарга, автоматтык кумар оюндарына кызыккан балдар менен иштөө. Кумар оюндарынын зыяндуулугун алдын алуу.
11. Үй-бүлө институтун бекемдөө, балдар менен иштөөгө карата ата-энелердин педагогикалык сабаттуулугун жогорулатуу боюнча
    чаралар.
12. Инсандын социализациясына өбөлгө болуучу факторлор: үй-бүлө, балдар коллективи, билим берүү системасы, маданият, чөйрө ж.б.

Социалдык педагогдорго төмөнкү методикалык колдонмолорду сунуштайбыз:

1. Алиева, С.В. Социальная педагогика: Учебное пособие / А.В. Иванов, С.В. Алиева. — М.: Дашков и К, 2013.
2. Асипова Н. Социалдык тарбия. Бишкек. Кыргыз-Түрк “Манас” университетинин басмасы. 2004.
3. Альжев, Д.В. Социальная педагогика: шпаргалка / Д.В. Альжев. — РнД: Феникс, 2014.
4. Басов, Н.Ф. Социальная педагогика: Учебное пособие для ВУЗов / Н.Ф. Басов. — М.: КноРус, 2010.
5. Василькова Ю.В., Василькова Т.А. Социальная педагогика / курс лекций – М.: Academia, 2015.
6. Кащенко В.П. Педагогическая коррекция. Кн. для учителей. – М.: 2000.
7. Куприянов Б.В. Социальное воспитание в учреждениях дополнительного образования детей: учеб. пособие для студ. пед. вузов /
   Б.В. Куприянов, Е.А. Салина, Н.Г. Крылова,
   О.В. Миновская; под ред. А.В. Мудрика. М.: Изд. центр «Академия», 2004.
8. Липский И.А. Социальная педагогика: Учебник для бакалавров / И.А. Липский, Л.Е. Сикорская. — М.: Дашков и К, 2014.
9. Лодкина, Т.В. Социальная педагогика: Защита семьи и детства: Учебное пособие / Т.В. Лодкина. — М.: Академия, 2010.
10. Мудрик А.В. Социальная педагогика. – М.: АСАДЕМА. 2005.
11. Мардахаев Л.В. Социальная педагогика. – М.: ГАРДАРИКИ. 2005.
12. Мардахаев, Л.В. Социальная педагогика. Основы курса: Учебник / Л.В. Мардахаев. — М.: Юрайт, 2014.
13. Мудрик А. В. Социальное воспитание как единство образования, организации социального опыта и индивидуальной помощи // Новые ценности образования. 1995. №3.
14. Никитина Л.Е. Технологии социально — педагогической работы: Воспитание школьника, выпуск №5, Москва 2006.
15. Овчарова Р.В. Рабочая книга социльного педагога. – М.: ТЦ “Сфера” 2001.
16. Овчарова Р. В. Справочная книга социального педагога. Москва: ТЦ Сфера, 2005.
17. Приступа Е.Н. Воспитание социально здоровой личности как социально-политическая и социально-педагогическая задача / Е.Н. Приступа // Социальная политика и социология. Междисциплинарный науч.-практич. журнал. 2006. №1 (29).
18. Рахимова М.Р., Абдыкеримова М.А. Социалдык педагогика. Бишкек. 2004.
19. Рожков М.И., Байбородова Л.В. Проблема социального воспитания детей-сирот /
    М.И Рожков, Л.В. Байбородова. Ярославль: ЯГПУ им. К.Д: Ушинского, 2002.
20. Рубинштейн М.М. Общественное или семейное воспитание // Отечественная социальная педагогика: Хрестоматия: учеб. Пособие для студ. высш. учеб. заведений / сост. и авт. предисл. Л.В. Мардахаев.
    М.: Издательский центр «Академия», 2003.
21. Семенов Г. Социально-педагогическая работа с многодетными семьями. – М.: /Воспитание шкльников. 2003. №1
22. Социальная педагогика. Курс лекций. /под ред. М.А.Галагузовой. – М.: 2000.

23.Тихомирова Е.И. Социальная педагогика. Самореализация школьников в коллективе. – М.: Академия. 2018.