Организмдердин өзүн-өзү кайрадан жаратуусу

Айдарбек кызы Сезим, №21 ЖОББ мектебинин мугалими

Биология, 9-класс

Сабактын максаты:  

• Окуучулар көбөйүү, көбөйүүнүн жолдору, жыныстык, жыныссыз көбөйүү, жыныстык көбөйүүнүн түрлөрүн (мисалы: партоногенез, гаметалар аркылуу көбөйүү), жыныссыз көбөйүүнүн түрлөрүн (бир клеткалууларда жүрө турган митоз ж.б.) көп клеткалууларда жүрө турган (бучактануу, спорасы аркылуу, фрагментация, клондоштуруу, вегетативдик көбөйүү ж.б.) окуп үйрөнүшөт.
• Окуучуларда салыштыруу, коммуникация, гипотезаны түзүү, жыйынтык чыгаруу, анализдөө, талдоо көндүмдөрү калыптанат.

Сабактын методдору: салттуу ыкмалар (демонстрациялоо методу, айтып берүү, түшүндүрүү метод, эссе), интерактивдүү ыкмалар (you tube, класстер, диаграмма, схема, ББК таблицасы,  презентация)

Сабактын жабдылышы:  презентация, интерактивдүү доска, проектор, ватман, маркер, окуу китеби, бор, Санарип кампа ж.б.

Окуучунун таяныч билими: окуучулар көбөйүүнүн түрлөрү, жыныссыз жана жыныстык көбөйүүнү айырмалай алышат (Зоология сабагынан 7-кл) жыныстык жана жыныссыз көбөйүү жолдорун, гамета, клетка, вегетативдик көбөйүү, урук, спора (ботаника бөлүмү 6-кл) боюнча билишет.

Сабактын жүрүшү:

Бул сабакта окуучу организмдердин өзүн-өзү жаратуу айырмачылыктары боюнча маалыматка ээ болот. Ал маалымат окуучунун жашоосунда организмдердин көп түрдүүлүгүн түшүнүүгө жардам берет.

“Билем, билгим келет, билдим” ББК таблицасынын эки бөлүгүн (“билем,  билгим  келет”) бөлүктөрүн толтурушат.

Суроо:

1. Бүгүнкү тема боюнча эмне билесиңер? 2. Сабак учурунда эмнени билгиңер келет? Жазып чыккыла.

Балдар, силер азыр ватманга мобу ББК билем, билгим келет, билдим деген таблицаны чийгиле, андан кийин бүгүнкү сабактын темасы боюнча организмдердин өзүн-өзү кайрадан жаратуу боюнча эмнелерди билесиңер, билгениңерди билем деген жерине жазгыла. Эмнелерди силер бүгүнкү сабактан билгиңер келет, ошону билгим келет деген жерине жазгыла. Силерге 3 минута берилет.

Балдар, азыр мен силерге видео көргөзөм, видеону көрүп жатканда көңүл буруп олтурабыз. Кандай иш – аракеттер болуп жаткандыгын дептериңерге жазып олтургула.

• https://www.youtube.com/watch?v=Pv3WVdsQ7j4 кирип видео көргөзөм
• Суроо: Планарияны 4 бөлүккө бөлгөндө эмне себептен организм өлүп калбай, кайра 4 бөлөк тирүү организм пайда болду?  Себебин изилдеп тапкыла? 5 мин убакыт берилет (интернетти колдонсоңор болот).
• Илимий тыянак : Демек, балдар бул организмдер эмне себептен ушинтип көбөйүшөт экен? Окуучулардын чыгарган тыянагы төмөндөгүдөй болушу мүмкүн: анткени, алардын түзүлүшү окшош, клеткалары жөнөкөй, (планариянын денесинде калыбына келтирүүчү клеткалар көп жайгашкан. Планария регенерация процессине жөндөмдүү ж.б.).

3 топ 3 бөлөк тапшырма менен иштешет.

1-топ: Өсүмдүктөрдүн өзүн-өзү жаратуу өзгөчөлүгү боюнча.

2-топ: Жаныбарлардын өзүн-өзү жаратуу өзгөчөлүгү.

3-топ: Адамдардын өзүн-өзү жаратуу өзгөчөлүгү боюнча Венндин диаграммасын түзүшөт.

Организмдердин өзүн-өзү кайрадан жаратуусу ссылкасы менен презентация көргөзүлөт.

Суроо: Жыныстык жана жыныссыз көбөйүүнүн схемасын түзгүлө. Кандай жыйынтык чыгарат элеңер?

Санарип Кампа платформасын колдонуп, тема боюнча видео сабак көрсөтөм. 0:44-3:21сек  көрүшөт.  Көбөйүүнүн жолдорун айтып беришет.

Жыныстык жана жыныссыз көбөйүүнүн схемасын түзгүлө?

Балдар биз силер менен жыныстык жана жыныссыз көбөйүүнү окуп бүттүк. Ошонун негизинде кандай жыйынтык чыгарат элеңер? деген суроонун үстүндө иштешет да, схеманы толтурушат.

• Фрагментация, бүчүрлөнүү, бутактануу, клондоштуруу, вегетативдик көбөйүү терминдери, жыныстык көбөйүүнүн артыкчылыктары боюнча биле алышат.

Балдар биз силер менен жыныстык жана жыныссыз көбөйүүнү окуп бүттүк. Ошонун негизинде кандай жыйынтык чыгарат элеңер?

Демек, организмдердин өзүн – өзү кайрадан жаратуусу бул табигый жана жасалма жол менен  жүрөт.

• Сколько стоит клонировать своего питомца и в честь кого назвали овечку Долли: 10 интересных фактов о клонировании | МТРК «Мир» сайтындагы маалыматка таянсак, Түштүк Кореяда иттерди клондоштурууга уруксат берилген. Бул бүтүндөй бир бизнес. Өзүнүн үй жаныбарын жоготуп алган адамдар, бул ыкма менен анын так өзүндөй көчүрмөсүн жасатып ала алышат. Мындай кызматтын баасы 100 000$ — 150 000$ турат. Ал эми дүйнө жүзүндө адамдарды клондоштурууга болбойт, тыюу салынган!

Суроо: 1. Эмне себептен жаныбарларды клондоштурууга уруксат берилген да, адамдарды клондоштурууга уруксат берилген эмес?

2. Клондоштуруунун оң жана терс жактары кайсылар?

Жогорудагы берилген 2 суроого топ ичинде иштеп, ватманга класстер, таблица түрүндө чагылдырып, жактап бергиле.

-Окуучулар ак баракка 2ден биригип класстер түзүп иштешет. Топ ичинен 2 окуучу чыгып жактап беришет. Суроого жоопту интернет колдонуп, маалымат издөө менен дүйнө таанымы кеңейет.

• ББК ыкмасынын 3-бөлүгү “билдим” бөлүгүн азыр топтон мүчөлөр чыгып, бүгүнкү сабакта силер эмнени билгиңер келген? Өтүлгөн темадан соң, эмнени билдиңер? ошону жазып чыккыла.

-Окуучу ББКнын 3-бөлүгүн (“Билдим”) толтурушат,  3мин убакыт берилет.

Окуучу жаңы билимге ээ болуп, мурда “Организмдердин өзүн-өзү кайрадан жаратуусундагы” билген билимдерин кеңейтишти.

Баалоо: Окуучулардын  топ ичиндеги активдүүлүгүнө, ББК таблицасындагы жазылган маалыматтарга, топко берилген тапшырмалардын аткарылышына карап бааланышат

Үйгө тапшырма: Спорасы менен көбөйүүчү организмдердин өзүн-өзү жаратуусуна 2 ден мисал жазып келесинер. Көбөйүү боюнча интелекарта түзүп келгиле.