Географиялык карта жана глобус

              Асанова Айзада, Тогуз-Торо рйонунун №8  Маатмуса Абдыжапаров атындагы жалпы билим берүүчү орто мектебинин география мугалими.

Максат: Окуучуларга географиялык карта жана глобус жөнүндө түшүнүк берүү, алардын айырмачылыктарын, колдонуу ыкмаларын үйрөтүү.

1.   Engage (Кызыгуу жаратуу)

Максат: Окуучулардын кызыгуусун арттыруу жана жаңы сабакка киришүү.

— Сурак: «Географиялык карта жана глобус эмне үчүн пайдаланышат? Алардын айырмачылыгы эмнеде?»

— Иш-аракет: Мугалим бир нече географиялык карталарды жана глобустарды көрсөтөт. Окуучуларга картаны жана глобусту колдонуу тууралуу сурайт.

— Тапшырма: Окуучулардан бир аз ойлонуп көрүүсүн сурап, алардын карталарды жана глобустарды кантип колдонгондугу тууралуу ойлорун сурап алыш керек.

2. Explore (Изилдөө)

Максат: Окуучулар өз алдынча географиялык карталарды жана глобустарды колдонуп, алардын негизги элементтерин жана алардын колдонулушун изилдешет.

— Иш-аракет:

1. Окуучуларды топторго бөлүп, ар бир топко глобус жана географиялык карта берүү.
2. Окуучуларга төмөнкү тапшырмаларды берүү:

— Картада негизги континенттерди, океандарды жана алардын географиялык жайгашуусун табуу.

— Глобустан жер шарынын эки негизги бөлүгүн (түштүк жана түндүк жарым шар) көрсөтүү.

— Масштабды жана картадагы белгилерди (компас, координаттар) изилдөө.

— Мүмкүн болгон жыйынтыктар: Окуучулар глобус жана карта боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүп, континенттерди, океандарды жана башка географиялык объекттерди туура табышат.

3. 3. Explain (Түшүндүрүү)

Максат: Окуучуларга географиялык карталар жана глобустар тууралуу терең түшүнүк берүү.

— Түшүндүрмө:

1. Глобус — бул Жердин 3D моделин түзгөн объект, ал чыныгы дүйнөнүн кичирейтилген нускасы болуп саналат. Глобусту колдонуу абдан ыңгайлуу, анткени ал планетанын формасын жана анын континенттерин көрсөтөт.

2. Географиялык карта — Жер бетинин 2D планы. Анын түрлөрү ар кандай болушу мүмкүн: саясий, физикалык, климаттык жана башкалар. Карта аркылуу биз жердин ар бир аймагынын аянтын, белгилерин жана координасын билүүгө мүмкүнчүлүк алабыз.

3.Картанын негизги элементтери:

— Масштаб — картадагы белгилердин чыныгы дүйнөдөгү өлчөмдөргө байланышкан ченеми.

— Координаттар — географиялык позицияны аныктоо үчүн колдонулган белгилер (енклинатура, бойлук).

— Компас — картаны туура багытта колдонууга жардам берет.

4. Айырмачылыктар: Глобус 3D формасында болсо, карта 2D формасында жана аны ар кандай ыраатта колдонууга болот. Глобус Жерди так чагылдырса, картада белгилүү бир аймактарды кеңири жана деталдуу көрсөтүү мүмкүн.
5. Elaborate (Кеңейтүү)

Максат: Окуучулар алган билимдерин кеңейтүү жана аларды жаңы контекстте колдонуу.

— Иш-аракет:

1. Окуучулардан глобус жана картаны колдонуп, ар кандай географиялык объекттерди табууну талап кылуу.

2. Ар бир окуучуга бир өлкө же континент боюнча маалымат берүү тапшырмасын берүү. Мисалы, окуучу Түндүк Америка же Африка континентин глобус жана карта аркылуу изилдеп, анын географиялык ордун, климаттык шарттарын, негизги океандарын жана башка мүнөздөмөлөрүн түшүндүрөт.
3. Географиялык карталар жана глобустар аркылуу дүйнөнүн ар бир аймагын салыштырып, кайсы карта түрү конкреттүү учурда ыңгайлуу экендигин аныктоо.

— Жыйынтык: Окуучулар глобус жана карталар аркылуу географиялык объекттердин ордун, алардын байланыштарын жана айырмачылыктарын тереңирээк түшүнүшөт.

5. Evaluate (Баалоо)

Максат: Окуучулардын түшүнүгүн текшерүү жана сабактын жыйынтыгын баалоо.

— Иш-аракет:

1. Окуучулардан географиялык карталарды жана глобустарды туура колдонуу боюнча кыска тапшырмалар берүү.

2. Карталарга байланыштуу суроолор менен тест же кыска иш кагазын уюштуруу. Мисалы:

— «Глобусту колдоно турган учурда кайсы карталардан айырмалуулуктарды көрөсүң?»

— «Саясий жана физикалык карталарды кандай учурда колдонуш керек?»

— «Континенттердин координаттарын картаны колдонуп аныктоо».

3. Топтук баалоо: Окуучулар өз ойлорун бөлүшүп, сабактын негизги аспекттерин талкуулашат.

— Жыйынтык: Окуучулар глобустар жана карталарды колдонууда өздөрүнүн түшүнүктөрүн көрсөтүп, бардык маалыматтарды терең анализдей алышат.

Жыйынтык:

Бул 5Е модели боюнча конспект окуучуларга географиялык карталар жана глобустар жөнүндө терең түшүнүк берүүгө жардам берет. Окуучулар өз алдынча иш алып барып, практикалык жактан карталарды жана глобустарды колдонууга үйрөнүшөт. Модель окуучулардын активдүү катышуусун жана билимин тереңдетүүгө багытталган.