заманбап жаңылануу үчүн күрөш

Кыргызстанда улуттук билим берүү системасын бүтүндөй заманбап жаңылоо процесси кызуу жүрүүдө. Мектепте улуттук жаңы окуу моделин ишке киргизүү жана кесиптик окуу жайлардагы модернизация багыты боюнча аткарыла турган маанилүү иштерди Бишкектеги сереп салуу жыйынында билим берүү жана илим министри жарыя кылды.

2025-2026-жылы балдарды мектепке чейинки билим берүүгө тартууну 60 пайызга жеткирүү милдети коюлууда.  258 кыска мөөнөттүү бакча ачылып, «Өкмөттүк акселератор» программасы кеңейтилет. «Балалык» билим берүү программасы жаңыланат. Балдардын коопсуздугун камсыз кылуу дагы да күчөтүлүп, мамлекеттик жана муниципалдык бала бакчаларды видеокөзөмөл менен жабдуу 100 пайызга аткарылат. Ошондой эле «Балалык» автоматташтырылган маалыматтык системасы иштелип чыгат. Ал республиканын бардык мектепке чейинки билим берүү уюмдарынын, ошондой эле аларда тарбияланган балдардын эсебин жүргүзөт.

Мектептик билим берүүнүн жаңы стандарты, башталгыч, негизги жана орто жалпы билим берүүнүн предметтик стандарттары,  педагогикалык кадрлардын квалификациясын жогорулатуунун жаңы модулдары иштелип чыгат. 744 млн сомго 2,5 миллион нускада заманбап окуу китептери басылат.  Ден соолугунун мүмкүнчүлүгү чектелген балдарга, чет өлкөдөгү мигранттардын жана кайрылмандардын балдары үчүн алгачкы мамлекеттик «Туңгуч» онлайн мектеби ишке кирет.

Билим берүү процессин санариптештирүү да масштабдуу кеңейет. Бүтүрүүчүлөрдүн санариптик аттестат, дипломдору «Түндүк» тиркемесинде жеткиликтүү болот.

Педагогдор үчүн АМС Мугалим системасы ишке кирип, анда мугалимдер жеке санариптик портфолиолорун ачышты. Эми мугалимдер бош орундарга онлайн тапшыра алышат. Бардык мугалимдердин ачык рейтинги ошол жерде сакталат жана мыктылар автоматтык түрдө сыйлыктарга сунушталат. Мындан сырткары, бул система мугалимдердин квалификациясын онлайн жогорулатуу платформасы менен интеграцияланат, анда мугалимдер ар кандай онлайн курстарда жылына 100 сааттан кем эмес өз алдынча билим алышы керек болот. Портфолиону баалоонун жыйынтыгы боюнча, жасалма интеллект мугалимге кайсы курстардан өтүү жана аларга кантип даярдануу керектиги боюнча сунуштарды берет.

«Санарип Кампа» платформасы мугалимге керектүү сабак үчүн тесттерди, тапшырмаларды, окуу планын жана башка материалдарды автоматтык түрдө түзүүгө жардам берет.

«Мектептерге электрондук кезек» толугу менен модернизацияланат, ал балдарды жашаган жериндеги мектептерге жана бала бакчаларга активдүү бөлүштүрөт. Бул ата-энелердин көпчүлүгүн маалымкат чогултуудан куткарат. Мектепти өз алдынча тандап алууну каалагандар үчүн “Түндүк” тиркемеси каалаган мектепке кезекке турууга мүмкүнчүлүк берет.

— Бүткүл дүйнөдө агрессия өсүп жатат. Биз ар бир баланын жүрөгүндө болуп жаткан көйгөйдү көрө алышыбыз керек. Бирок балдар жана ата-энелер менен иштей турган психологдордун жоктугу чоң маселе. Ошондуктан алар менен иштөөгө өзгөчө көңүл бөлөбүз. Педагогикалык адистердин кесиптик квалификациясын өркүндөтүүнү түп-тамыры менен өзгөртүп, башка багытта иштейбиз. Жасалма интеллект процессин киргизип, мугалим кандай иштеп жаткандыгын, кандай программаларды колдонуп жатканына чейин көрүп турабыз, — деди Догдуркүл Кендирбаева.

Башталгыч кесиптик билим берүүдө кыска мөөнөттүү курстар, дуалдык окутуу, жумушчу кесиптерди сертификациялоо жана валидациялоо, Worldskills чемпионаты ж.б. иштери улантылат. Университеттер «Университет 4.0» моделине трансформацияланат. Учурда бул боюнча концепция жана анын жол картасы ишке ашырылууда. Эл аралык илимий изилдөөлөргө, интеллектуал жаштарды колдоого басым жасалат. ЖОЖдорду өнүктүрүү үчүн 4 млн АКШ доллары көлөмүндө инновациялык фонд, өзгөчө макамы бар ЖОЖдун алдында беш инновациялык хаб түзүлөт.

Колледждерде түзүлгөн сегиз алдыңкы тажрыйба борборунун саны дагы да артып, колледждерде жана ЖОЖдордо пилоттук ваучердик каржылоо ишке ашырылып, «кесиптик лицей-колледж – ЖОЖ» биргеликте иш алып барат. STEM багыттары боюнча илимий кадрларды даярдоо кеңейтилип, илимий жана илимий-техникалык уюмдардын ишинин натыйжалуулугуна мониторинг жана баа берүү жүргүзүлөт. 2030-жылга чейин билим берүүнүн бардык башка тепкичтерин, жада калса илимди камтыган билим берүү тармагындагы реформалардын негизги линиясы улуттук мектептик билимге негизделген жаңы билим берүү парадигмасы болот.

Д.Кендирбаева алдыдагы максатка жетүү үчүн билим берүү тармагынын бардык өкүлдөрүн, жетекчилерди четте карап турбай, колдоого чакырып, жасала турган иштерге жигердүү катышуусун суранды.

— Биздин алдыбызда чоң сыноо турат. Билим берүү тармагын өзгөртүүгө чечкиндүү кадамдар башталды. Ар бир балага жеткиликтүү, сапаттуу билим, татыктуу жашоо мүмкүнчүлүгүн беришибиз керек. Ал үчүн аң-сезимди өзгөртүү зарыл. Учурда биз өтө оор сынга кабыл болуп жатабыз. Бул нормалдуу процесс, анткени кайсы гана жаңы иш башталбасын үч топко кабылабыз. Сөзсүз түрдө өзгөрүүнү каалабаган каршылаштар болот.  Умтулууга дем берген тилектештер болот. Кайдыгер байкоочулар да болот.  Биз ар бири менен күрөшүүбүз керек. Туура, кемчиликтерибиз бар, аны мойнубузга алабыз. Азыр жасалып жаткан улуттук билим берүүнүн жаңы моделине өтүү ишинин натыйжасына эртең-бүрсүгүнү жете албайбыз, 10-15 жылдан кийин гана жыйынтыгын көрөбүз. Балага өз көз карашын таңуулоо заманы бүттү, атаандаштыкка жөндөмдүү, жөнөкөй көндүмдөргө ээ балдарды даярдашыбыз керек. Учурда жасалып жаткан бардык иш-аракет бүгүнкү балдардын келечеги үчүн”, – деди министр.

«Алтын Казык» программасы билим берүүнүн бардык деңгээлдерин камтып, анын сапатын жана жеткиликтүүлүгүн жогорулатууну, санариптик технологияларды колдонууну, 12 жылдык орто билим берүүгө өтүүнү, ошондой эле окуу программаларын жана окуу китептерин дүйнөлүк билим берүү стандарттарына ылайык жаңылоону көздөйт. Андан тышкары, билим алууга тең мүмкүнчүлүк түзүүгө, айрыкча алыскы айыл-жергесинде жашаган балдар үчүн шарттарды жакшыртууга, ошондой эле мугалимдерди даярдоого жана инновациялык окутуу ыкмаларын ишке ашырууга өзгөчө көңүл бурулат.

Айгерим ТОКТОБАЕВА,
 «Кут Билим»