МЭЭНЕТТЕН ТАПКАН ДӨӨЛӨТ

Кыргыз Республикасынын “Даңк” орденинин ээси, педагогика илимдеринин кандидаты, доцент, саясий илимдеринин доктору, Сока Гаккая университетинин (Япония) ардактуу профессору Омукеева Джумакан Алинуровна.

Жашоо, турмуш, өмүр деген адам баласынын жашоосунда жалпылаштырылып айтылган сөз. Бул жалпы сөздөр адамзатына жалпылап айтылганы менен ааламдагы ар бир инсандын өз керт башына таандык болгон жашоосу, турмуш образы, өмүр жолу, баскан издери, жасаган эмгеги болот тура. Айрым адамдар турмуш арабасына түшүп алып, көпчүлүктүн көңүл чордонунда өмүр жолун жашап өтсө, кээ бирлери адам үчүн, коом үчүн опол-тоодой эмгек кылып, өз эмгектеринен каниет таап, эли-жери үчүн тарыхта кала тургандай жашап өтөт. Ошондой адамдардын бири – биздин эжекебиз Омукеева Джумакан Алинуровна! Ал Кыргызстандын билим жана илим тармагына из калтырган өзгөчө инсан, себеби жарым кылымдан бери мугалимдик милдетин өтө бийик деңгээлде аркалап келе жатат.

Каарманыбыз алыскы тоо арасында Ысык-Көл облусуна караштуу Жыргалаң айылында 1950-жылдын 25-августунда жарык дүйнөгө келип, ошол жерден сегиз жылдык мектепти бүтүргөн, 10-класста Боз-Учук айылында окуган. Джумакан эжеке 2023-жылы ошол Боз-Учук айылындагы Муса Жусупов атындагы мектептин “Ардактуу мугалим” медалы менен сыйланды.

Чынчылдыкка, ак ниеттүүлүккө, адамгерчиликке тарбиялаган, туура түз жолго баштаган атасына чын жүрөгүнөн ыраазычылыгын эжеке көп айтып жүрөт. Эжекенин атасы Омукеев Алинур – атагы чыккан “стахановец” шахтёр болгон. ФЗОну бүтүп, Жыргалаң шахтасына шахтёр болуп иштеп, албан ийгиликтерди жараткан: I, II, III даражадагы “Шахтёрская слава”, “Знак Почёта” ордени жана СССР Жогорку Советинин Ардак грамотасы менен сыйланган. Айылдык, райондук, облустук кеңешинин депутаты, бир нече Кыргызстан компартиясынын съезддеринин депутаты болгон инсан. Жараткан ийгиликтери бааланып, учурунда “Волга-Газ-24” автоунаасы берилген. Тажрыйба алмашып Кузбас, Донбасс шахталарында иштеген.

“Өзүм окубай калгам, силерди окутам” деп жети баласын тең окуткан. Тун баласы Джумакан эжекеге басым кылып, ишенчү, себеби атасы ушул кызы китепти көп окуп, билимге ынтызар экенин атасы байкачу. “Оку кызым, чынчыл бол, ишиңе так, тың бол, алдыңа максат коюп, ошол максатты ишке ашыр” деп багыт берчү. Улуу кызы ата мурасын ишке ашырды деп ойлойбуз.

1970-жылы Россия Федерациясынын Мичуринск шаарындагы педагогикалык институтунун орус тили жана адабияты факультетин артыкчылык диплом менен бүтүргөн. Институтта окуп жүргөн кезинде билимге гана эмес, илимге да кызыгып студенттик илимий-изилдөө конференцияларына активдүү катышып келген. 1973-жылы жогорку окуу жайлар аралык конференцияда жеңүүчү болуп, Москва шаарында өткөн союздук студенттик конференцияга делегат катары барып катышкан. Жеңүүчүлөрдүн катарында Казань шаарына барып, В.И.Ленин окуган университетте болуп, студент Володя Ульянов отурган блокко отурган. Министрликтен Ош мамлекеттик педагогикалык институтуна жолдомо алып, 1975-жылдын 18-августунда өмүрүндө биринчи жолу Ош шаарына келген. Ошол күндөн бери, жарым кылымга тете Ош шаарынын агартуу системасында үзүрлүү эмгектенип келе жатат. 2024-жылы “Ош облусунун Ардактуу атуулу” деген наам берилди.

Ошол мезгилдеги институттун ректору Р.Кулуев өтө жылуу кабыл алып, орус тили мугалими катары С.Алымкулова жетектеген факультеттер аралык орус тили кафедрасына жөнөткөн. Сакен Алымкуловнанын жетекчилиги алдында мыкты адис болуп тарбия алган. Жаш мугалимди мыкты адис кылып тарбиялоого кафедранын мүчөлөрү Н.Александрова, Н.Заитова, Н.Турова, Т.Аппалонова, Г.Чен чоң салым кошушкан. Джумакан эжеке алар жөнүндө ушул күнгө чейин өтө чоң ыраазычылык менен айтып жүрөт.

Ошол, алыста калган 1975-жылдан бери эжеке мугалим катары студенттерине билим берип, аң-сезимдерин өстүрүп, масштабдуу ой-жүгүртүүгө, илимге тартып, чарчабай, талыкпай өзүнүн билимин дагы да тереңдетип, илимин өркүндөтүп, албан ийгиликтерди жаратып келет.

1977-жылы Фрунзедеги педагогика илимий-изилдөө институтуна орус тили секторуна аспирантурага өтүп, кандидаттык диссертациясын жактоого бел байлаган. 1985-жылы илимий ишин Ташкенттеги В.В.Решетов атындагы орус тили жана адабияты институтунун диссертациялык кеңешмесинде ийгиликтүү жактап, СССРдин Жогорку аттестациялык кеңештен бекитилип, педагогика илимдеринин кандидаты деген наамына, ал эми 1991-жылы СССРдин билим берүү мамлекеттик комитетинин чечими менен доцент наамына ээ болот.

1980-1996-жылдары Ош мамлекеттик педагогикалык институтунун орус тили кафедрасында мугалим, улук окутуучу, педагогикалык факультеттин деканы, мектепке чейинки билим берүү факультетинин деканы, башталгыч билим берүүдөгү орус тили кафедрасынын доценти болду. Ошол жылдары эжекебиз Ош мамлекеттик педагогикалык институтунун өнүгүшүнө бараандуу салым кошкон. Ошол мезгилдерде Джумакан Омукеева эки факультеттин деканы болуп, иш билгилиги, калыстыгы, чынчылдыгы, ар маселени туура, тез чечкени, чыйрактыгы, сөзгө чеберчилиги, мырзалар менен тең тайлашкан, аялзатынын арасынан суурулуп чыккан биринчи декан аял болуп таанылган.

Ошол эле жылдары Ош мамлекеттик педагогикалык институтунда абитуриенттерди кабыл алуу комиссиясынын жооптуу катчылыгына көрсөтүлгөн биринчи аял. Ал окутуу, тарбиялык иштери менен илимий изилдөөлөрдү да кошо улантып жүргөн.

1996-2009-жылдары Кыргызстан Эл аралык университетинин Оштогу филиалынын, Укук, бизнес жана компьютердик технологиялар институтунун директору болуп иштеди. Бул жылдар аралыгында Джумакан эжеке докторлук диссертациясын коргоого даярдайт. Актуалдуу маселелерди изилдөөгө алып, “Кыргыз мамлекетинин этноулуттук саясаты” деген илимий ишин жазган. Кыргызстандан академик Какеев Аскар , Россиядан саясий илимдеринин доктору, профессор, Госдуманын депутаты, Россия элдеринин ассамблеясынын жетекчиси Абдулатипов Рамазан илимий консультанты болууга макулдугун беришкен. Иштин жыйынтыгында 2003-жылдын октябрь айында Россия Федерациясынын Президентинин алдындагы мамлекеттик кызматтардын россиялык академиясында докторлук диссертациясын ийгиликтүү коргоду. Кыргызстанда саясий илимдеринин доктору наамына ээ болгон биринчи айым катары таанылган. Эжеке 4-5 монография жана 50дөн ашуун илимий макалаларды жаратты.

1998-жылы Джумакан эжекеге Кыргыз Республикасынын билим берүүсүнүн отличниги деген наам берилди. Удаа эле Билим берүү жана илим, маданият жана жаштар саясаты министрлигинин Ардак грамотасына, Ош облусунун жана Ош шаарынын мамлекеттик администрациясынын Ардак грамоталарына ээ болгон. Ошентип, анын күжүрмөн эмгеги баалана баштаган.

Кайсы окуу жайда иштесе да, жаш, эми окуусун бүтүп, жаңыдан эмгек жолуна аттанган мугалимдерди аябай бапестеп, өстүрүп жүрдү. Ошолордун катарында С.Сарыков – бүгүн филология илимдеринин кандидаты, Б.Сыдыков атындагы Кыргыз-Өзбек эл аралык университетинин проректору; Э.Обдунов – география илимдеринин кандидаты, Ош гуманитардык-педагогикалык университетинин проректору; Н.Сопубеков – техника илимдеринин кандидаты, Ош технологиялык университетинин кафедра башчысы; Т. Мойдунов – техника илимдеринин кандидаты, Ош технологиялык университетинин кафедра башчысы; С.Юлдашева, Ж.Токошева, А.Шайбекова, З.Мусаева – Кыргыз Республикасынын Билим берүүсүнүн отличниктери ж.б.

Миңдеген студенттери өлкөбүздүн өнүгүшүнө салымдарын кошуп, эмгектенип жүрүшөт. Алардын арасында К.Талиева – КР Жогорку Кеңешинин депутаты; М.Абдыманапов – Ош шаардык кеңешинин депутаты; У.Абилов – генерал-майор, КР Конституциялык сотунун кызматкери; Р.Абылов — экономика илимдеринин кандидаты, Ош гуманитардык-педагогикалык университетинин башкы бухгалтери; Б.Кубанычбекова – БУУнун кызматкери; А.Эрмеков – КР салык кызматынын кызматкери ж.б.

2005-жылы күжүрмөн эмгеги эске алынып, Кыргыз Республикасынын Ардак грамотасы ыйгарылган. 2009-2014-жылдары эжекебиз Кыргыз-кытай гуманитардык-экономикалык институтун түптөп, окуу жайдын ректору кызматын аркалап келген. Ошол жылдары окуу жай Кытайдын Урумчи шаарында гы Синьцзян мамлекеттик педагогикалык университети менен келишим түзүп, институтка беш мугалим жөнөтүлгөн. Маяналарын төлөө Кытай, жатакана менен камсыз кылуу Кыргызстан тарапка жүктөлгөн.

Институт үзүрлүү иштеди, күчтүү адистерди даярдады. Бул институтту бүткөндөр Конфуций институттарында, элчиликтерде, бизнесте ж.б. тармактарда жумуш ордун табышты.

Эжекебизге 2011-жылы Кыргыз Республикасынын Билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер деген ардактуу наам ыйгарылган. 2013-жылы Кыргызстан Аялдар конгрессинин “Эң мыкты ректор” номинациясынын ээси болгон. 2013-2023- жылдары Ош аймактык медициналык колледжин ачып, анын директору болуп кызмат өтөп келген. 2023-жылдан бери аталган колледжде кеңешчи болуп эмгектенет.

Омукеева Джумакан билимдин, илимдин чордонунда жүрсө дагы далай коомдук иштерге активдүү катышып келет: 20 жылдан бери диссертациялык кеңештердин мүчөсү, илим, техника жана маданият жаатындагы сыйлыктарды ыйгаруу боюнча комиссиянын мүчөсү, Ош шаарындагы Аялдар кеңешинин мүчөсү, онкобейтаптардын “Жашоого бирге” коомдук бирикмесинин катчысы. Өзү 2004-жылы рак оорусун жеңгендигине байланыштуу аталган коомдук уюмда активист. Ракты жеңип, бакубат жашап жүргөнүнө 20 жыл болду. Ушул дартка кабылган аялдарга кызмат кылып, үлгү болуп келет. Кыргызстан Элдик Курултайынын эки жолку чакырылышынын делегаты, билим берүү программаларын жана уюмдарын аккредитациялоо эл аралык агенттигинин эксперти, “Жетиген” журналынын 2024-жылдагы номинанты, “Кыргызстан элитасы” биографиялык жыйнактын номинанты.

Коомго татыктуу салым кошкондугу үчүн “Кыргыздын мырзайымы”, “Калктын кадырлуу инсаны”, “Эне мээрими”, “Өрнөктүү эне” медалдардын ээси. Чындыгында эле эжекебиз мээримдүү, өрнөктүү эне. Уул, кыздарынын алтындай апасы, неберелеринин чоң энеси, таенеси. Уул-кыздары, келиндери, күйөө балдары жогорку билимдүү. Ар бири өз кызматында иштеп, мекенинин өнүгүшүнө көмөктөш болууда.

Өмүрлүк жолдошу Эрмеков Жунусмамат — кесиби боюнча мугалим. Ош педагогикалык институтунун физика-математика факультетин бүтүргөн. Педагогика илимдеринин кандидаты, доцент, КР билим берүүсүнүн отличниги, Кыргыз Республикасынын Билим берүүсүнө эмгек сиңирген кызматкер, “Манас-1000” медалынын ээси.

Джумакан Омукеева акылдуу аял, мээримдүү эне, жароокер жар, үйдүн куту, үй-бүлөнүн, билимдин, илимдин жоокери. Бүтүндөй жарым кылымдан ашуун эмгегин мугалимдикке, педагогикага арнап, миңдеген атуулдарыбыздын жана өлкө башчыларыбыздын алкышына ээ болду. 2024-жылы өлкөбүзгө, билим жана илим тармагына жасаган эмгеги жогору бааланып “Даңк” ордени менен сыйланды.

Джумакан эже ушул жылы 75 жашка чыгат. Баскан-турганы тың, чыйрак, сөзгө чебер, шайыр, ачык мүнөз, шатыра-шатман жүрөт. Эжекебиз бүгүнкү күнү да директорго кеңешчи болуп, жаш муунду тарбиялап, эмгектенип, элдин сүймөнчүгү, насаатчысы, бактылуу эне, чоң эне болуп активдүү, позитивдүү карылыкты сүрүүдө. Кутман курагыңыз кут болсун, эжеке!

Таланттуу педагог, чыгаан окумуштуу, күжүрмөн уюштуруучу жана тажрыйбалуу, кең пейил, ак ниет мугалим, белгилүү илимпоз эжекебиздин өмүрү жаш муундар үчүн өрнөк!

С.Юлдашева, Т.Төрөбекова,
Э Байышов, Д.Тажидинова, Ж. Жунусова.
Ош аймактык медициналык колледжинин кызматкерлери