ОшМУ: БИЛИМ-ИЛИМ-ӨНДҮРҮШ-КОММЕРЦИЯЛАШТЫРУУ

УНИВЕРСИТЕТТЕРДИ ТРАНСФОРМАЦИЯЛООНУН ЗАРЫЛЧЫЛЫГЫ

Бүгүн тездик менен өзгөрүп жаткан ааламдашуу доорунда, эл аралык атаандаштыктын күчөгөн мезгилинде, жаңы тобокелдиктер жана чакырыктар менен катар классикалык университеттер өзүнүн актуалдуулугун жоготууда. Мындай абал жогорку билим берүү системасын билимге жана инновацияга багытталган учурдагы экономикалык реалдуулукка ылайык кайра куруу зарылдыгына алып келет. Университеттер өлкөнүн турмушунда мурдагыга салыштырмалуу олуттуу позицияларды ээлей башташты.  Алар келечектеги инновацияларды, жаңы жумуш орундарын, өлкөнүн туруктуу өнүгүүсүн жана экономикалык өсүшүн камсыз кылган алдыңкы билимдерди жана технологияларды алып жүрүүчүлөр катары таанылат. Сөз классикалык университеттерди улуттук изилдөөчү жана 4.0 муундагы университеттерге айландыруу жөнүндө болуп жатат.

КЛАССИКАЛЫК УНИВЕРСИТЕТТЕРДИН ОРДУ

Бирок, ошол эле учурда, биз салттуу, жогорку билим берүүнүн бай тажрыйбасын, илимий изилдөө жана практикалык тажрыйбасын жокко чыгара албайбыз. Классикалык университеттер азыркы статуска ээ болгонго чейин калыптануунун, түптөлүүнүн жана өнүгүүнүн татаал жолун басып өтүштү жана түптөлдү. Бул аспектиде салттуу университеттердин ролун жана маанисин ашкере баалоо кыйын. Азыркы көп тармактуу университеттер да өз доорунун белгилүү бир өзгөрүшүнүн натыйжасы. Ошол эле учурда, секирик жана чек менен өнүгүп жаткан технологиялык дүйнө нео-кадрларды жана инновациялык колдоону талап кылат жана ага муктаж. Бул көбүнчө технологиянын өнүгүшүнүн, маалыматташтыруунун жана санариптик экономиканын талаптарынын таасири менен шартталган. Классикалык университеттер мындан ары бул талаптарды канааттандыра албайт. Эгерде мурда университет билим берүү жана илимий ишмердүүлүк менен алектенсе, азыр өндүрүш менен ажырагыс байланышта болуп, илимий изилдөөлөрдү жана долбоорлорду коммерциялаштыруу актуалдуу болуп саналат. Университет инновацияларды жана технологияларды түзүүчү, инновациялык чакан өндүрүштөрдү жана бизнести уюштурган экономикалык чөйрөнүн түздөн-түз катышуучусу болууга тийиш.

Кыргызстанда мындай трансформациялык процесстер жаңы эле башталып жатса, чет өлкөлүк алдыңкы университеттер жогорку көрсөткүчтөргө жетишип, ийгиликтүү иштеп, башка окуу жайларга үлгү болууда.

Азыр биздин өлкөнүн университеттеринин алдында туруктуу өнүгүү милдеттери турат. Алардын ийгиликтүү чечилиши дүйнөнүн алдыңкы изилдөө университеттери менен интеграцияланышына мүмкүндүк берет.

КР Президентинин 2022-жылдын 18-июлундагы “КР жогорку кесиптик билим берүү уюмдарынын потенциалын жана атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн жогорулатуу боюнча чаралар жөнүндө” Жарлыгы өлкөнүн айрым ЖОЖдоруна өзгөчө статус берүү менен университеттерди жогорку деңгээлдеги окуу жайга айлантуу жана дүйнөлүк рейтингдеги университеттердин катарына кошулуу талабын койду.

Өзгөчө статуска ээ болгон университеттердин арасында ОшМУ да бар. Милдеттин бардык жоопкерчилигин жана маанилүүлүгүн түшүнүү менен кабыл алган ОшМУ “2023–2026-жылдарга ОшМУну туруктуу өнүктүрүүнүн модели” деген стратегиялык өнүгүү программасын иштеп чыгып, жүзөгө ашырууга киришти.

ИЙГИЛИККЕ ЖЕТЕЛЕГЕН ЖОЛ КАРТА

Окуу жайда илимий изилдөө университетинин моделине өтүү үчүн конкреттүү кадамдарды караган жол карта иштелип чыккан. Анда  университеттин илимий потенциалын жогорулатуу, илимий макалалардын цитаталарын көбөйтүү, илимий жана инновациялык методдорду инвестициялоо, ири илимий коомчулукту тартууга көңүл бөлүнөт.

Мындай илимий кызматташтыкты ишке ашыруу бир топ алгылыктуу натыйжаларга алып келет.

Азыркы шарттарда ОшМУнун региондук жана улуттук өнүгүүдөгү ролу төмөнкүчө каралат: аймактык жана улуттук коопсуздукту чыңдоо; региондун жана бүткүл өлкөнүн адамдык потенциалын өнүктүрүү; шаардын, облустун, ошондой эле бүтүндөй өлкөнүн интеллектуалдык жана инновациялык керектөөлөрүн канааттандырууга жөндөмдүү бүтүрүүчүлөрдүн социалдык-маданий жана кесиптик компетенцияларын калыптандыруу аркылуу кыргыз элинин руханий баалуулуктарын жана маданий салттарын сактоо.

Ушуга байланыштуу төмөндөгүдөй системалуу маселелерди чечишибиз зарыл: экономиканын жана социалдык чөйрөнүн жогорку технологиялуу секторлорун инновациялык иштеп чыгуулар жана жаңы муундагы кадрлар менен толуктоо; жогорку окуу жайлардын медициналык клиникаларынын базасында өлкөнүн саламаттык сактоо системасын диагностиканын жана дарылоонун акыркы иштеп чыгуулары, ыкмалары жана каражаттары менен камсыз кылуу; социалдык-экономикалык, финансылык, саясий, экологиялык жана маданий чөйрөлөрдө тобокелдиктерди аныктоо жана аларды минималдаштыруу механизмдерин иштеп чыгуу.

БИЛИМ, ИЛИМ, ӨНДҮРҮШ ЖАНА КОММЕРЦИЯЛАШТЫРУУ

Университеттин жакынкы жылдардагы приоритеттүү милдети билим берүү процесстерин, илимий ишмердүүлүктү жана анын натыйжаларын коммерциялаштырууну бирдиктүү мейкиндикте уюштуруу болуп саналат. Окуу жай өзүнүн ишмердүүлүгүн коммерциялаштыруудан киреше алып, ошону менен бирге инновациялык ишкердик боюнча кесиптик билими жана көндүмдөрү бар адистерди даярдоосу керек.

Ал үчүн билим берүү-илим-өндүрүштүк-коммерциялаштыруу боюнча үзгүлтүксүз инновациялык процессти ишке ашырат. Практикада бул система окуу-өндүрүштүк комбинаттын ишмердигинде жүргүзүлүп, студенттер теория менен практиканы өндүрүштө айкалыштырып тигүү цехтеринде иштеп эмгек акы алууда. Ушундай эле окуу-өндүрүштүк комплекстер ар бир факультетте ачылып, илим менен өндүрүштүн үзгүлтүксүз байланышын камсыздайт.

Университеттин медициналык клиникасы дагы медициналык кызмат көрсөтүү менен билим берүүнү интеграциялоону, илимий изилдөөлөрдү жүргүзүүнү, практикалык базаны өзүнө камтыйт. Жаңы ачылган заманбап операциялык бөлүмдө бөйрөктү трансплантациялоо менен кошо ар кандай ооруларга хирургиялык операциялар жасалат. Жаңы кардиохирургиялык бөлүмдүн ачылышы кардиохирургия, кардиохирургияны диагностикалоо, дарылоо жана башкаруу үчүн мүмкүнчүлүктөрдү ачат. Жайга чейин түрк адистери менен бирдикте биринчи боор алмаштыруу операциясын жасоо пландалууда. Бардык бөлүмдөр заманбап жабдуулар менен жабдылган, тез жардам унаасы алынган.

Бирдиктүү инновациялык ыкманы ишке ашырууда дагы чоң мүмкүнчүлүктөр жаңы үлгүдөгү жети кабаттуу медициналык клиниканын курулушу аяктагандан кийин ачылат. Анын базасында мыкты адистер, окумуштуулар, ата мекендик жана чет элдик адистиктер боюнча тажрыйбалуу практиктер топтолот. Клиника жогорку квалификациялуу дарыгерлерди даярдоочу чыныгы окуу-изилдөө базасы, диагностика, дарылоо жана эң татаал хирургиялык операциялар, анын ичинде органдарды трансплантациялоо борбору болуп калат.

Бул жаатта университеттин жаңы ветеринардык клиникасы өз салымын кошууда. Анда ветеринардык кызматтын бардык түрлөрү – лабораториялык изилдөөлөр, хирургиялык операциялар, малды эмдөө, малды жасалма уруктандыруу, паразитологиялык абалга мониторинг жүргүзүү бөлүгүндө жаныбарларга, жолбун иттерге жана мышыктарга мониторинг жүргүзүү камтылган. Жаратылыш таануу, туризм жана агротехнология факультетинин студенти, болочок мал доктур малды жасалма жол менен уруктандыруу боюнча 100 миң доллар өлчөмүндө грант утуп, учурда ишке ашырылууда.

Чопо буюмдарын жасоо, модалуу жана дизайнердик кийимдерди иштеп чыгуу жана тигүү боюнча чыгармачылык цехтер, киноакадемия да өндүрүш көйгөйлөрүн чечүүгө жана коммерциялаштырууга багытталган. Киноакадемиянын студенттери окууну практикалык иш менен айкалыштырат, теорияны жана негизги ишкердик көндүмдөрүн алышат.

2022-жылдан бери «Жаштар бизнес-паркы» иштеп жатат. Бизнес-инкубатор инновациялык жана креативдүү бизнес-идеяларды топтойт, жаштарды өзүнө тартып, ишкердиктин негиздерин үйрөтөт, инвесторлордун жардамы менен келечектүү стартаптарды жана бизнес-долбоорлорду иштеп чыгууга жана ишке ашырууга методикалык жардам көрсөтөт.

ОшМУнун Бизнес паркы АКШ, Өзбекстан, Грузия, Казакстан университеттеринин бизнес-инкубаторлору, Ага Хан Фонду, USAID, PEAK-Osh, Accelerete Prosperity, Codify, Кыргыз Патент жана “Алайку-Технополис”, “Алайкуу Органикс” компаниялары менен тыгыз байланышта иштейт. “Барбол”, “Аманат сити”, “Салымбеков бизнес мектеби”, ресторандар, соода жана окуу борборлорун инвестор, ал эми кызматкерлерин тренер жана эксперт катары тартат.

Учурда 49 стартап иштеп жатат, ага жалпысынан 13 миллион сомдон ашык инвестиция тартылган.

Университеттин Инновациялык агроборбору да студенттер арасында ишкердикти өнүктүрүүгө салым кошууда. Бул жерде студенттер айыл чарба тармагындагы бизнес долбоорлорун иштеп чыгып, ишке ашырышат. Бүгүнкү күндө Евробиримдиктин гранттык колдоосу менен Enactus уюмунун «Жаш Табышкер» долбоорунун алкагында айыл чарбасынын ар кайсы тармактарында жалпы суммасы 1 778 000 сомду түзгөн 11 долбоор ишке ашырылууда.