Кыргыз тилинин азыркы абалы

Көз караш

Кыргыз тили Кыргызстанда расмий жана мамлекеттик тил болуп саналат. Бирок акыркы он жылдыкта глобалдашуунун өсүшү жана англис тилинин эл аралык байланыштын тили катары жайылышы менен жашоонун ар кандай чөйрөлөрүндө, айрыкча жаштар арасында жана бизнесте англис тилин колдонуу көбөйдү.

Мен кыргыз тили жана адабияты мугалими катары практикамда азыркы коомдогу кыргыз тилинин абалына көп көңүл бурам. Окуучуларыма билим жана көндүмдөрдү гана жеткирбестен, азыркы ааламдашуу жана маданий өзгөрүүлөр шартында мамлекеттик тилди кантип сактап, өнүктүрүүнү дагы тереңирээк түшүнүүгө аракет кылам.

Өзгөрүү сезими

Акыркы жылдары коомдо кыргыз тилинин колдонулушунда айрым жылыштарды байкадым. Мурда ал күнүмдүк турмушта ар тараптуу болсо, азыр орус тилин, айрыкча жаштар арасында жана шаар жерлеринде колдонуунун көбөйүшү байкалууда. Бул тилдик жана маданий иденттүүлүктү сактоого байланыштуу кооптонууну жаратат.

Сабакта баарлашууга басым жасайм

Сабактарымда кыргыз тилин предмет катары гана үйрөнбөстөн, улуттук иденттүүлүктүн бир бөлүгү катары кабыл алынган атмосфераны түзүүгө аракет кылам. Бирок мен англис тили эл аралык коммуникация контекстинде алар үчүн барган сайын жагымдуу болуп бараткан шартта окуучулардын көңүлүн тилге буруу максатында кɵбүрɵɵк пикир алмашууга барам.

Кыргыз тилин сактоо жана өнүктүрүү үчүн бир катар чараларды көрүү керек деп эсептейм:

Билим берүүдө кыргыз тилин активдүү илгерилетүү: билим берүүнүн бардык деңгээлдери үчүн кыргыз тилин окутуу боюнча кошумча программаларды жана курстарды түзүү, ошондой эле тилдеги окуу материалдарынын жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу.

Медиа жана маданиятта кыргыз тилин колдоо: коомдо тилге позитивдүү мамилени түзүү үчүн кыргыз тилдүү медиа жана маданий иш-чараларды колдоо.

Тилдик жамааттардын жана демилгелердин тармагын түзүү: тилдик жамааттардын ишин жана кыргыз тилин кеңири жайылтууга жана сактоого багытталган демилгелерди колдоо, аларга дем берүү.

Тил саясатын киргизүү: жашоонун ар кандай чөйрөлөрүндө кыргыз тилин коргоону жана өнүктүрүүнү камсыз кыла турган тил саясатын иштеп чыгуу жана ишке киргизүү.

Тилдик көп түрдүүлүк: кыргыз жана орус тилдерин гана эмес, Кыргызстанда колдонулган башка тилдерди да эске алуу маанилүү. Мисалы, улуттук азчылыктар сүйлөгөн тажик, өзбек жана башка тилдер да өлкөдөгү тилдердин көп түрдүүлүгүнө кирет. Кыргыз тилин сактоо жана өнүктүрүү боюнча стратегияда алардын кызыкчылыктары жана муктаждыктары эске алынышы керек.

Интернет жана санариптик чөйрө: Интернеттин жана санариптик технологиялардын өнүгүшү менен тилди өнүктүрүү үчүн жаңы чакырыктар жана мүмкүнчүлүктөр пайда болууда. Эне тилдеги маалыматка жетүүнү камсыз кылуу жана аны санариптик чөйрөдө колдонууга көмөктөшүү үчүн веб-сайттар, тиркемелер жана социалдык тармактар сыяктуу кыргыз тилиндеги онлайн ресурстарды өнүктүрүү маанилүү.

Тил активдүүлүгү жана жамааттар: кыргыз тилин сактоодо жана өнүктүрүүдө тил активисттери жана жамааттар маанилүү роль ойнойт. Алар тилди жайылтуу боюнча иш-чараларды, компанияларды жана долбоорлорду уюштуруп, ошондой эле аны жашоонун ар кандай чөйрөлөрүндө колдонууга шарт түзүшөт.

Маданияттар аралык өз ара аракеттенүү: Кыргызстан көп улуттуу жана көп маданияттуу мамлекет болуп саналат, анда ар түрдүү этникалык жана тилдик топтор жашайт. Маданияттар аралык диалогду жана өз ара аракеттенүүнү илгерилетүү бардык тилдерди, анын ичинде кыргыз тилин сактоого жана өнүктүрүүгө өбөлгө түзөт.

Мугалим катары мен окуучуларымдын арасында кыргыз тилин сактоо жана өнүктүрүү үчүн өзгөчө жоопкерчиликти сезем. Менин максатым — аларга грамматика жана лексика боюнча билим берүү гана эмес, эне тилин сүйүүгө жана сыймыктанууга шыктандыруу. Кыргыз тили байыркы тил экенин окуучуларга байма-бай айтып, дүйнɵнү кызыктырган «Манас» эпосу да кыргыз тилинде жазылып Гиннесс китебине киргендигин сыймыктануу менен айта алабыз. Мен өз ишимде кыргыз тилин үйрөнүүнү кызыктуу өтүү үчүн ар түрдүү методикаларды жана ыкмаларды колдонууга аракет кылам.

Кыргыз тилинин азыркы абалы коомдун, мамлекеттин жана билим берүү мекемелеринин биргелешкен аракетин талап кылат. Тилдин келечеги баарыбызга көз каранды экенин түшүнүү маанилүү. Ар бирибиз, кесибине жана статусуна карабастан, келечек муун үчүн кыргыз тилин сактоого жана өнүктүрүүгө өз салымыбызды кошо алабыз деп ойлойм.

Жеңиш кызы Гүлбара, Түп районунун А. Сопиев атындагы 19-Тасма жалпы орто билим берүү мектебинин кыргыз тили жана адабияты мугалими