БАЛДАРДЫН КӨРКӨМ ОЙЛООСУН ЖАНА ФАНТАЗИЯСЫН ӨНҮКТҮРӨЛҮ

Менин атым Жаныбек кызы Ширингүл. Башталгыч класстын мугалими болом. Мен сиздер менен башталгыч класстарда окуучулардын чыгармачыл ой жүгүртүүсүн жана фантазиясын өркүндөтүү кандай мааниге ээ экендиги жөнүндө ой бөлүшкүм келет.

Деги эле башталгыч мектеп этабында көркөм билим берүүнүн маанилүүлүгүн баалабай коюуга болбойт. Анткени, дал ушул жерде академиялык билимдин гана пайдубалы түптөлбөстөн, азыркы дүйнөдө ийгиликтүү адаптациялоо үчүн зарыл болгон негизги көндүмдөр да калыптанат. Бул процессте чыгармачыл ой жүгүртүүнү жана фантазияны өнүктүрүү маанилүү ролду ойнойт.

Менин тажрыйбам көрсөткөндөй, көркөм билим берүү балдар үчүн жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачат. Сүрөт, музыка, театр жана адабият —  искусствонун ар бир жанры балдардын чыгармачыл ой жүгүртүүсүн курчутат. Мисалы, балдар сүрөт тартканда, колдун моторикасын гана машыктырбастан, сезимдерин жана таасирлерин кагаздагы сүрөт аркылуу билдиришет. Музыка жана театр балдарга эмоцияларын билдирүүнүн жугумдуу жолдорун үйрөнүүгө  же музыкалык композицияларын түзүү аркылуу фантазиясын өнүктүрүүгө жардам берет. Адабият өз кезегинде алардын ой жүгүртүүсүн кеңейтет, ар кандай маданияттар жана каада-салттар менен тааныштырат, бул алардын элестетүүсүн стимулдайт жана чыгармачыл ой жүгүртүүгө өбөлгө түзөт. Андан тышкары, көркөм билим балдарда эмоционалдык интеллектти өнүктүрөт. Искусство эмоционалдык реакцияларды жаратуу менен балдарга сезимдерин түшүнүүгө жана башкарууга багыттоочу уникалдуу жөндөмгө ээ. Мисалы, театр спектаклдерин көрүүдө жана ар кандай интермедияларды аткарууда балдар каармандардын сезимдерин башынан өткөрүшөт. Бул аларга адамдын сезимдерин жакшыраак түшүнүүгө жана эмпатияны өнүктүрүүгө көмөктөшөт. Музыкалык чыгарманы угууда балдар музыкалык чыгармалардын таасири астында шыктанып же тынчтанып, эмоционалдык абалын башкарууну үйрөнүшөт. Дагы карап кɵрɵ турган болсок, көркөм билим берүү балдардын маданиятка жана искусствого карата баалоосун калыптандырат. Искусствонун түшүнө билүү жана баалоо балдарга өз элинин жана дүйнө элдеринин маданий мурастарын урматтоого багыттайт. Алар искусствонун ар кандай көрүнүштөрүндө сулуулукту жана гармонияны көрүүгө үйрөнүшөт, бул алардын горизонтун кеңейтет жана дүйнөнүн эстетикалык кабылдоосун калыптандырат.

Ошентип,башталгыч мектепте көркөм билим берүү балдарда чыгармачыл ой жүгүртүүсүн жана фантазиясын өнүктүрүп, өзүлөрүн билдирүүгө, өздөрүн жана курчап турган дүйнөнү түшүнүүгө жана заманбап коомдо ийгиликтүү адаптациялоо жана ишке ашыруу үчүн зарыл болгон маанилүү көндүмдөрдү өрчүтүүгө багыттайт. Мугалим катары мен, көркөм билим берүүнү окуу процессине интеграциялоо ар бир баланын толук кандуу жана гармониялуу өнүгүшү үчүн зарыл шарт деп эсептейм. Белгилей кетсек, башталгыч мектепте көркөм билим берүү балдардын сынчыл ой жүгүртүүсүн жана аналитикалык жөндөмдөрүн калыптандырат. Искусствону изилдөө чыгармаларды кылдат талдоону жана алардын эстетикалык жана маданий баалуулуктарын баалоону талап кылат. Балдар суроолорду берүүнү, жооп издөөнү жана алган билимине жана тажрыйбасына таянып өз оюн түзүүнү үйрөнүшөт. Мисалы, улуу сүрөтчүлөрдүн сүрөттөрүн анализдөө менен, алар ар кандай көркөм ыкмаларды таанып, образ аркылуу эмоцияны чагылдырууну үйрөнүшөт.

Мындан тышкары, көркөм билим берүү балдардын өзүн-өзү актуалдаштыруу жана өзүнө ишенүү сезимин өрчүтөт. Балдар чыгармачылыгынын натыйжасын көргөндө, алардын жетишкендиктерине канааттануу жана сыймыктануу сезими пайда болот. Бул позитивдүү өзүн-өзү баалоону калыптандыруу жана андан ары чыгармачыл өсүүгө түрткү берүү үчүн маанилүү. Бул жерде мугалимдердин жана ата-энелердин колдоосу абдан маанилүү экендигин баса белгилегим келет.

Акырында, башталгыч мектепте көркөм билим берүү балдардын ар кандай маданияттарга жана каада-салттарга болгон терең урмат-сыйына өбөлгө түзөрүн айта кетүү керек. Ар кандай элдердин искусствосун изилдөө балдарга дүйнөлүк маданияттын ар түрдүүлүгү жөнүндө билүүгө жана сулуулук ар кандай формада жана көрүнүштө болушу мүмкүн экендигин түшүнүүгө мүмкүндүк берет. Бул алардын айырмачылыктарга карата толеранттуу мамилесин жана башка маданияттын өкүлдөрү менен тил табыша билүүсүнɵ шарт түзɵт.

Жыйынтыктап айтканда, башталгыч мектепте көркөм билим берүү баланын инсандыгын калыптандырууда негизги ролду ойнойт жана анын билиминин ажырагыс бөлүгү болуп саналат. Ал чыгармачыл ой жүгүртүүнү, фантазияны, сынчыл ой жүгүртүүнү, аналитикалык жөндөмдү, өзүн-өзү аткарууну жана маданий мурасты урматтоону өнүктүрөт. Мугалим катары мен, ар бир окуучумда, ушул маанилүү аспектилердин өнүгүшүнө салым кошуп жатканыма  сыймыктанам жана азыркы дүйнөдө көркөм билим берүүнүн түгөнгүс дараметине ишенем.

ЖАНЫБЕК кызы Ширингүл, Ош облусунун Чоң-Алай районундагы Нажимидин Кармышев атындагы орто мектебинин башталгыч класстар мугалими